سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 466

درس چهارصد و سیزدهم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

ارتباط ثمرۀ بین قول مشهور و صاحب فصول(ره) به مسألۀ ضد

در مثال معروف صلاه و ازاله و اشباه آن، اگر کسی واجب اهم را ترک کند و به جای آن اشتغال به واجب مهم پیدا کند و واجب مهم عبادت باشد، بنابر قول صاحب فصول این عبادت صحیحا واقع می شود، صلاه به جای ازاله، تقع صحیحا و اما روی قول مشهور تقع باطله. آیا ترتب این ثمره مبتنی بر مسألۀ امر به شیء، مقتضی نهی از ضدّ خاص هست یا نه؟ این بحث در آینده به عنوان مقدمۀ بحث مطرح می شود. در باب ضدّین به صورت یک قاعدۀ کلیه، همانطوری که وجود هر ضدّی، دارای مقدمه یا مقدماتی است، آیا نبودن ضدّ دیگر هم به عنوان مقدمیت برای وجود ضد مطرح است؟ یعنی اگر در مورد سواد و بیاض، سواد بخواهد، تحقق پیدا کند همانطوری که تحقق سواد فی نفسه دارای مقدمه یا مقدماتی است، آیا نبودن ضدّ سواد در همین حال به عنوان مقدمیت برای وجود سواد مطرح است، یعنی یک مقدمیت عقلیه دارد یا نه؟ این بحث در آنجا خیلی مؤثر است و قولی است که خلاصه اش عبارت است؛ آیا«عدم احد الضدّین، مقدمه لوجود الضدّ الاخر ام لیست بمقدمه؟» آنجا بعضی ها قائل به مقدمیت شده اند و بعضی ها هم مسألۀ مقدمیت را به طورکلّی انکار کرده اند.