سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 468

واجبی حرام شد و نقیض ترک الصلاه عبارت از فعل الصلاه است«ففعل الصلاه یصیر حراما.»

اگر فعل صلاه حرام شد و به عبارت دیگر: حرمت متعلق به عبادت شد؛ نهی اگر تعلق به عبادت بگیرد، مستلزم فساد آن عبادت است، مستلزم بطلان آن عبادت است به خلاف نهی که به معامله تعلق می گیرد که اقتضای فساد معامله را نمی کند اما اگر به عبادت متعلق شد و منهی عنه، عبادت بما هو عبادت شد، عبادت مبغوض نمی تواند مقرّب الی اللّه باشد؛ نمی تواند معراجیت داشته باشد. پس نهی متعلق به عبادت فساد عبادت را اقتضا می کند، در نتیجه طبق قول مشهور باید بگوییم که«الصلاه مکان الازاله» نه تنها ازاله را از دست داده بلکه صلاه هم باطلا واقع شده و عبادت غیرصحیح است.

خصوصیت معتبر در وجوب مقدمی نزد صاحب فصول

امّا روی مبنای صاحب فصول می خواهیم بگوییم: عبادت صحیحا واقع می شود، برای این که صاحب فصول در همین مثال، ترک الصلاه را به تنهایی متعلق وجوب غیری نمی داند، نمی گوید:

ترک الصلاه وجوب غیری دارد بلکه همانطوری که در مسألۀ نصب سلّم می فرمود: آن نصب سلّمی وجوب غیری دارد که به دنبال آن«کون علی السطح باراده المکلف» تحقق پیدا کند. اگر به دنبال نصب سلّم کون علی السطح واقع شد، پی می بریم که نصب سلّم وجوب غیری داشته است، اما اگر یک جایی نصب سلّم مجرد تحقق پیدا کرد و اصلا به دنبال آن کون علی السطح واقع نشد، می فهمیم که این نصب سلّم هم«لم یکن واجبا غیریا لانه لم یکن مقدمه موصله.» طبق مبنای ایشان در«ما نحن فیه» باید این طور پیاده بکنیم: ترک الصلاه به تنهایی وجوب غیری ندارد بلکه ترک الصلاتی که به دنبال آن ازاله تحقق پیدا بکند و به عبارت دیگر: ترک الصلاتی که موصل به ذی المقدمه باشد که ذی المقدمه اش عبارت از ازاله است، این ترک الصلاه مقید، وجوب غیری دارد، این ترک صلاه با قید ایصال وجوب غیری دارد. اگر این ترک صلاه با قید ایصال وجوب غیری داشت، نقیضش اتصاف به حرمت پیدا می کند، نقیض این واجب مقیّد، اتصاف به حرمت پیدا می کند. «نقیض ترک صلاه الموصل عباره عن عدم ترک الصلاه الموصل، عباره عن رفع ترک الصلاه الموصل»، نقیض ترک صلاه موصل این است که ترک صلاه موصل نباشد.

نبودن ترک صلاه موصل گاهی در خارج، همراه با این واقع می شود که نماز را نمی خواند و ازاله هم نمی کند. اگر نماز را نخواند و ازاله هم نکرد«و ترک کلا الامرین و کلام الضدّین»، این یک وجود مقارن با عدم ترک صلاه موصل است. یک طریق دیگر و یک وجود دیگر هم برای آن هست و آن این است که نماز بخواند و ازاله نکند که بحث«ما نحن فیه» است.

اگر نماز خواند و ازاله نکرد اینجا هم ترک صلاه موصل، تحقق پیدا نکرده برای این که اگر