سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 478

اضافۀ به وجود بشود، «نقیض الوجود رفعه ای عدمه» و اما اگر نقیض اضافۀ به عدم شد، اینجا دیگر کلمۀ«رفعه» نیست اینجا«کون العدم مرفوعا به» عدم به چه چیز رفع می شود، به چه چیز برداشته می شود؟ عدم به وجود برداشته می شود. پس در حقیقت، نقیض را یک معنایی می کنند که یکی از این دو خصوصیت باشد«اذا اضیف النقیض الی الوجود، معنی النقیض، عدم الوجود و اذا اضیف الی العدم» دیگر«لیس معنی النقیض رفعه» معنایش این است که نقیض، آن چیزی است که عدم به سبب او کنار می رود و منتفی می شود. آن چیزی که به سبب او عدم کنار می رود و منتفی می شود، همان وجود است. این وجود است که عدم را از بین می برد و کنار می زند. لذا روی این تعریف، «العدم و الوجود متناقضان» یک تعبیر صحیحی است منتها نقیض بودن عدم به لحاظ خصوصیت آن اول، «رفعه» است اما نقیض بودن وجود به لحاظ آن دوم است که«کونه مرفوعا به» یعنی وقتی می گوییم:

«الوجود نقیض للعدم» معنایش این است که«العدم یرتفع بسبب الوجود فحیث انه یرتفع بسبب الوجود فالوجود نقیض للعدم» لذا روی این تعبیر دوم، تعبیر«الوجود و العدم متناقضان» یک معنای صحیح است اما روی معنای اول نمی توانیم بگوییم: یک معنای صحیح است. یک احتمال سومی هم در معنای نقیض هست که باید عرض بکنیم بعد هم سراغ آن مسأله برویم که اگر شیئی واجب شد، نقیضش به چه مناسبت اتصاف به حرمت دارد؟ تا بعد در«ما نحن فیه» نتیجه بگیریم.

پرسش:

1 - توضیح دهید طبق بیان مرحوم شیخ(ره) نماز در مثال مذکور در چه صورت صحیح و در چه صورت باطل است؟

2 - جواب مرحوم آخوند(ره) در بیان ثمرۀ نزاع بین مشهور و صاحب فصول را بیان کنید.

3 - بحث از معنای نقیض و حرمت آن چه ضرورتی دارد؟

4 - دو احتمال در معنای نقیض را بیان نمایید.