سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 479

درس چهارصد و پانزدهم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

بیان سه احتمال در معنای نقیض

دربارۀ معنای نقیض، سه احتمال هست: یک احتمال این که«نقیض کل شی رفعه» و رفع، یک معنای عدمی است که همیشه نقیض بودن مساوق با عدمی بودن است. احتمال دوم این که«نقیض کل شی رفعه او کون الشیء مرفوعا به» که یکی از دو خصوصیت، در تحقّق نقیض، معتبر است یا عدم شیء در آنجایی که شیء وجودی باشد یا مرفوعیت شیء به سبب او، در آنجایی که شیء وجودی باشد که در حقیقت، «نقیض الوجود رفعه ای عدمه و نقیض العدم ما یرتفع العدم به و ما یرتفع العدم به لیس الاّ الوجود» و روی این تعبیر، صحیح است که بگوییم: «العدم و الوجود متناقضان یعنی کل واحد منهما نقیض الآخر» اما طبق احتمال اول، چنین تعبیری نمی توانیم داشته باشیم.

احتمال سوم این است که دائرۀ نقیض را یک معنای وسیعتری بگیریم، بگوییم که دو شیء به هر کیفیت، وجودی و عدمی اگر بینشان معاندت و منافرت تا این درجه باشد که نه امکان اجتماع و نه امکان ارتفاع داشته باشند که ملاک را اصل معاندت و منافرت و نیز خصوصیت دیگر را عدم امکان