سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 494

درس چهارصد و هفدهم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

منشأ وجوب مقدمه از نظر محقق اصفهانی(ره)

در تأیید کلام مرحوم محقق خراسانی(ره) در کفایه که تقسیم واجب به اصلی و تبعی را تقسیمی مربوط به مقام واقع و ثبوت می دانست، نه مقام اثبات و دلالت، بیانی محقق اصفهانی(ره) که از اجلاّء تلامذۀ مرحوم آقای آخوند بودند در حاشیۀ کفایه ذکر می فرمایند. ایشان می فرمایند: وقتی ذی المقدمه را با مقدمه از جهت وجوب و وجود مقایسه می کنیم، می بینیم که ذی المقدمه در رابطۀ با مقدمه دارای دو علیت است: یکی علیت غائیه و دیگری علیّت فاعلیه؛ در ذی المقدمه این دو جهت علیّت و این دو نوع علیّت وجود دارد، به این تقریب و توضیح که از یک طرف ملاحظه می کنیم علّت غائی وجوب مقدمه، ذی المقدمه است که از آن تعبیر به وجوب غیری می کنیم یعنی ایجاب نصب سلّم برای تحقق ذی المقدمه است، برای رسیدن به ذی المقدمه و تحقق«کون علی السطح» است.

پس ذی المقدمه علت غائی است برای وجوب مقدمه و الا در ذات مقدمه با قطع نظر از غایت هیچ جهت و علتی اقتضای وجوب نمی کند. پس طبق این جهت می توانیم بگوییم که ذی المقدمه به عنوان علّت غائی برای وجوب مقدمه مطرح است و رابطه اش با وجوب مقدمه رابطۀ علت غائی با