سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 501

نحو واجب اصلی ندانیم، حتّی مثل آیۀ وضو که رسما خطاب مستقل دلالت بر وجوبش می کند و التفات به آن تعلق گرفته، لکن چون اراده را لازم می دانید که ارادۀ غیر تابعه باشد، در باب مقدمات همیشه اراده ها تابع است، حتّی اگر خطاب مستقل باشد و توجه تفصیلی هم به آن تعلق بگیرد، لکن به این عنوان مطرح است که«إِذا قُمْتُمْ إِلَی الصَّلاهِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَ أَیْدِیَکُمْ إِلَی الْمَرافِقِ» ؛ یعنی ارادۀ متعلقۀ به وضو، تابع ارادۀ متعلقۀ به صلاه است، اگر صلاتی مطرح نبود، اگر«أَقِیمُوا الصَّلاهَ» وجود نداشت، اگر اراده ای از مولا متعلق به اقامۀ صلاه نبود، هیچ گاه اراده، متعلق به وضو نمی شد.

طبق احتمال ثانی، نمی توانید بفرمایید: «الواجب الاصلی قد یکون نفسیا و قد یکون غیریا»، در واجب اصلی طبق این احتمال، غیریت راه ندارد، برای این که ارادۀ هر واجب غیری، به مقتضای مقدمیت ارادۀ تبعیه است و اگر مقصود از استقلال، احتمال آن باشد، به تبعیت و غیر تبعیت، کاری نداشته باشید، ارادۀ مستقله؛ یعنی«ارادۀ تفصیلیه، للالتفات الیه؛ یعنی للالتفات التفصیلی الیه» و این دو مورد را خارج می کند: یکی آنجایی که اصلا التفات و توجهی نباشد و دیگر آنجایی که التفات باشد، لکن التفاتش، التفات اجمالی باشد نه التفات تفصیلی.

عدم تلازم نفسیت با التفات تفصیلی

اگر مراد این باشد، این اشکال وارد می شود که شما فرمودید: واجب تبعی، نمی تواند با نفسیت اجتماع پیدا کند برای این که ممکن است شیء، واجب نفسی باشد، لکن التفات به آن تعلق گرفته، اما به نحو اجمال متعلق شده زیرا نفسیت با عدم التفات نمی سازد، این را قبول داریم اما کجا دلیل قائم شده بر این که نفسیّت ملازم با التفات تفصیلی باید باشد؟ ممکن است شیئی واجب نفسی باشد، اما التفات مولا به آن به نحو التفات تفصیلی نباشد، بلکه التفات اجمالی باشد. طبق این احتمال که مقصود از استقلال را تفصیل معنا کنیم، ارادۀ مستقله؛ یعنی ارادۀ تفصیلیه، «للالتفات الیه»؛ یعنی «للالتفات التفصیلی الیه»، می گوییم: چرا در واجب نفسی حتما باید التفات، التفات تفصیلی باشد؟ و در تشبیه گفتیم، همانطوری که در منجزیّت علم، فرقی نمی کند که علم تفصیلی باشد یا علم اجمالی، همانطوری که علم تفصیلی«منجز»، علم اجمالی هم«منجز»، همانطوری که در رابطۀ با منجزیت فرقی نمی کند، در رابطۀ با التفات از نظر واجب نفسی، چه دلیلی دارید که حتما باید التفاتش، التفات تفصیلی باشد بلکه التفات اجمالی هم کفایت می کند و اگر این طور شد که التفات اجمالی هم در واجب نفسی کفایت کرد، نتیجه این می شود که همانطوری که واجب اصلی می تواند هم نفسی باشد و هم غیری باشد، واجب تبعی هم می تواند هم اصلی باشد و هم غیری باشد، منتها اصلی بودن واجب تبعی؛ یعنی نفسی بودن واجب تبعی به این است که یک التفات اجمالی شبیه علم اجمالی در