سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 510

است و اصرار هم به این حاصل می شود که انسان دو گناه صغیره را مرتکب بشود، دو گناه صغیره موجب تحقق اصرار است و موجب تحقق فسق است. اما اگر مقدمۀ واجب را واجب ندانیم، ده مقدمه را هم ترک کند، صد مقدمه را هم ترک کند، ترک واجب شرعی نشده و چون ترک واجب شرعی نشده، موجب تحقق فسق نخواهد بود.

ثمرۀ سومی که ذکر کرده اند، گفته اند: در مکاسب محرمۀ شیخ خوانده ایم که در مقابل واجب، اخذ اجرت حرام است، یکی از مباحث«یحرم أخذ الاجره فی مقابل الواجب» است، گفته اند: در مقدمۀ واجب این ثمره ظاهر می شود، اگر مقدمۀ واجب، واجب شد«یحرم أخذ الاجره فی مقابلها»، اما اگر مقدمۀ واجب وجوب شرعی پیدا نکرد، دیگر«أخذ الاجره فی مقابلها لیس أخذ الاجره فی مقابل الواجب» و چون اخذ اجرت در مقابل واجب نیست، لذا هیچ حرمتی ندارد.

آیا این مواردی را که به عنوان ثمرۀ نزاع برای بحث مقدمۀ واجب به این کیفیت مطرح کرده اند که گفتیم: نیاز به اینها نداشتیم، چه ضرورتی دارد که بگردیم و به زحمت چنین مواردی را پیدا کنیم، در حالی که موارد روشن داریم«الوضوء واجب»، این ثمرۀ نزاع در بحث مقدمۀ واجب است. «الغسل واجب، التیمم واجب، ستر العوره واجب، تطهیر الثوب واجب»، اینها همه احکام کلیۀ الهیه است و به مرئی و منظر ماست، دیگر چه ضرورتی دارد که این قدر زحمت بکشیم و یک چنین مواردی را پیدا بکنیم با اینکه این موارد هم درست نیست.

عدم تمامیت ثمرات مذکور

علت ناتمام بودن این موارد این است که در باب وفای به نذر فرمودید: اگر کسی نذر کرد«أن یأتی بواجب اذا اتی بمقدمه الواجب یکون عمله وفاء للنذر اذا کانت المقدمه واجبا»؛ یعنی در حقیقت نزاع در این است که آیا با اتیان مقدمه، وفا به نذر حاصل می شود یا حاصل نمی شود؟ مگر این حکم الهی است؟ حاصل شدن وفای به نذر و عدم حصول وفای به نذر، مطلبی نیست که به شارع ارتباط داشته باشد به این بیان: اگر شما نذر کردید که نماز شب بخوانید بعد بلند شدید نماز شب را خواندید، چه کسی می گوید: شما وفای به نذر کردید؟ آیا شارع می گوید: وفای به نذر کردید یا این که عقل شما حکم می کند؟ عقل می گوید: تو نذر کردی که نماز شب بخوانی، شارع هم حکم به صحت کرد و طبق این نذر بر تو وفای به نذر را ایجاب کرد، اما اینکه با خواندن نماز شب وفای به نذر حاصل می شود، این دیگر«لیس حکما الهیا، لیس حکما شرعیا بل هو حکم العقل»، مثل نمازهای یومیه وقتی که با صدای اذان بلند می شوید نماز ظهر و عصر را با همۀ خصوصیات و شرائط می خوانید، چه کسی حکم می کند به این که امتثال حاصل شد؟ چه کسی حکم می کند به این