سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 521

اما مرحوم محقق عراقی می فرماید: ثمرۀ نزاع همان است که مرحوم آخوند فرمودند، وجوب الوضوء فی الفقه، وجوب ستر العوره این ثمرۀ نزاع است، وجوب تطهیر الثوب و البدن من النجاسه این ثمرۀ مسألۀ اصولیه است. ثمرۀ مستقیم همان است که مرحوم آخوند ذکر کردند، منتهی در یک مرحلۀ دیگری یک اشکالی شده بود که این ثمرۀ مستقیم از نظر عمل چه فایده دارد؟ مرحوم محقق عراقی در این مقام برآمده که یکی دو فایدۀ عملیه برای آن ذکر کند. در حقیقت این دو موردی را که ایشان ذکر می کند، اینها ثمرۀ مسألۀ اصولیه نیست مستقیما، ثمرۀ مسألۀ اصولیه همان وجوب المقدمه است فی کل واجب این ثمره است آن وقت اشکال این بود که این از نظر عمل چه اثری بر آن مترتب است؟

بیان تفاوت بین ثمرات سه گانه و دو ثمرۀ مرحوم عراقی عراقی

در مرحلۀ دوم ایشان در مقام برآمدند که بعضی از فوائد و ثمرات عملیه را ذکر بفرمایند. پس فرق است بین آن ثمرات سه گانه و این دو ثمره ای که ایشان ذکر کردند با این که هر پنج تا در این جهت مشترک هستند که به شارع ارتباط ندارند و مسألۀ به حکم عقل و تطبیق عقل و بیان مصداق از نظر عقل ارتباط دارد اما درعین حال به آن سه ثمره اشکال مرحوم آخوند وارد بود، برای این که آنها آن ثمره را نتیجۀ بلاواسطۀ بحث مقدمۀ واجب قرار می دادند. اما مرحوم محقق عراقی این دو ثمره را نتیجۀ بلاواسطه نمی داند نتیجۀ بلاواسطه همان وجوب الوضو است، وجوب ستر العوره است، وجوب تهیۀ گذرنامه در مسألۀ حج است، وجوب تهیۀ بلیط در مسألۀ حج است و همین طور به تناسب در واجبات در ابواب مختلف فقه که نیاز به مقدمه دارد.

نتیجه این است منتهی این نتیجه بنا بر عمل چه اثری دارد؟ ایشان مواردی را که این نتیجه اثر عملی می تواند پیدا کند، دو مورد را ذکر کردند. پس به ذهن نیاید که بین این دو ثمره و آن سه تا، چه فرق می کند؟ همان اشکال مرحوم آخوند به آن سه ثمره نسبت به این دو هم وارد است. نه، موقعیتشان و جایگاهشان فرق می کند. آنها به عنوان ثمرۀ مستقیم و بلاواسطه ایشان به عنوان ثمرۀ مع الواسطه با اعتراف به این که ثمرۀ بلاواسطه همان چیزی است که مرحوم آخوند ذکر کردند و واقعیت مسأله هم همان معنا است. پس این دفاع و توضیح را در کلام ایشان لازم بود ما ذکر کنیم؛ اما درعین حال فرمایش ایشان در این دو ثمره با این که به عنوان یک ثمرۀ عملیه مطرح است، مورد مناقشه است.

اما جواب مسألۀ قصد قربت در واجب توصلّی، این است که واجب توصلی اگر واجب نفسی باشد، مثل مسألۀ اداء دین، اینجا کسی که اداء دین می کند می تواند به این اداء دینش قصد قربت بکند