سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 556

در جوابش می گوییم: ما که در مقام استدلال نیستیم، مرحوم آخوند در مقام استدلال است، ایشان که در مقام استدلال است باید ثابت کند که این اوامر«لیست بارشادیه»، اما ما لازم نیست ثابت کنیم، همین مقدار که احتمال بدهیم اوامر ارشادیه است و این احتمال هم خلاف ظاهر نباشد، یک مطلبی نباشد که برخلاف ظاهر باشد، همین برای ما کافی است.

مولویت اوامر شارع در باب عبادات، به طور مطلق

ما به مرحوم آخوند می گوییم: بین امر و نهی در باب خصوصیات عبادات چه فرق می کند؟ چرا به وضو که می رسید امرش را امر مولوی می گیرید، اما به«لا تصل للنجس» که می رسید آنجا نهی را نهی مولوی نمی گیرید و می گویید ارشاد به مانعیت نجاست است؟ ارشاد به مانعیت اجزاء غیر مأکول اللحم است، خوب اگر در باب نواهی مسألۀ ارشاد به این کیفیت تحقق دارد، به باب اوامر هم که می رسیم همین ملاک تحقق دارد، این می گوید: «فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَ أَیْدِیَکُمْ إِلَی الْمَرافِقِ» ، آن می گوید: «لا تصل فی وبر ما لا یؤکل لحمه، لا تصل فی النجس» درست نیست که بین این دو تفکیک قائل شویم، در«لا تصل» نهی را ارشادی بگیریم، اما در باب اوامر، امر را مولوی شرعی بگیریم.

ظاهر همین است که تمامی اینها جنبۀ ارشاد دارد و نکته اش هم همان معناست، که چون آشنا نیستیم، به خلاف آن مسألۀ«ادخل السوقی» که قبلا می گفتیم، ارشاد در مسألۀ«ادخل السوق» یک امر غیر قابل قبولی است، برای این که خود عبد می داند که«اشتراء اللحم تتوقف علی دخول السوق» اما در باب شرعیات مسأله این طور نیست، در باب معاملات از کجا می فهمیم که غرریت، مانع از صحت معامله است؛ از کجا می فهمیم که«بیع ما لیس عندک» موجب بطلان معامله است.

در خصوصیات عبادات هم نیاز به ارشاد شارع داریم و باید شرائط، اجزاء و موانع را شارع بیان کند، منتهی شارع به لسان های مختلف بیان می کند، گاهی می گوید: «لا صلاه الاّ بطهور» این هم بیان شارع است، گاهی هم می گوید: «إِذا قُمْتُمْ إِلَی الصَّلاهِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَ أَیْدِیَکُمْ إِلَی الْمَرافِقِ» گاهی از آن تعبیرات برای بیان شرطیت استفاده می کند، گاهی هم از راه امر برای بیان شرطیت استفاده می کند.

در نتیجه، این دلیلی را که ایشان بنام وجدان، به عنوان بهترین دلیل برای اثبات ملازمه ذکر کردند و مؤید کردند به این تأییداتی که اشاره شد، این دلیل قابل مناقشه است و نمی تواند انسان را متقاعد کند، برای این که انسان معتقد به ملازمه شود به آن کیفیتی که قائل به ملازمه ادعا کرده است. در کفایه دلیل دیگری ذکر نشده است، اما یک دلیل دیگری هم که بعضی از بزرگان برای اثبات ملازمه ذکر کردند آن را هم برای تکمیل بحث بعدا بیان می کنیم.