سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 565

درس چهارصد و بیست و هشتم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

استدلال ابو الحسن بصری بر وجود ملازمه

دلیل مهمی که تقریبا به منزلۀ اساس و اصل برای همه ادلۀ قائلین به ملازمه و مربوط به زمانهای بسیار قدیم است، دلیلی است که به ابو الحسن بصری نسبت داده شده است. این دلیل به این کیفیت است که می گوید: «لو لم تجب المقدمه، لجاز ترکها» اگر مقدمه وجوب نداشته باشد لا محاله جایز الترک است. بعد می گوید: «و حینئذ» با کلمۀ حین و ظرف، دو قضیۀ شرطیۀ دیگر به صورت تردید بیان می کند. «و حینئذ فان بقی الواجب علی وجوبه یلزم التکلیف بما لا یطاق و الا خرج الواجب عن کونه واجبا مطلقا» یعنی در این هنگامی که مقدمه ترک شد، یکی از دو حال است: یا این است که آن وجوب ذی المقدمه، به قوت خودش باقی می ماند، ذی المقدمه ای که مقدمه اش ترک شده و با ترک مقدمه، امکان تحقق ذی المقدمه وجود ندارد، در این صورت اگر ذی المقدمه بر وجوب خودش باقی باشد، لازم می آید تکلیف به«ما لا یطاق» و غیر مقدور، برای این که ذی المقدمه، بدون مقدمه امکان تحقق ندارد.

پس در ظرف ترک مقدمه بقاء وجود ذی المقدمه، مستلزم تکلیف«بما لا یطاق» و تکلیف به غیر