سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 58

درس سیصد و پنجاه و چهارم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

ضابطۀ محقق عراقی(ره) در تمییز شرائط وجوب از واجب

ضابطۀ کلی که مرحوم محقق عراقی(ره) برای تمییز شرائط وجوب از شرائط واجب و به عبارت دیگر، برای تمییز قیود ماده از قیود هیئت ذکر فرمودند و خلاصه اش این بود که شرائط وجوب در اصل«اتّصاف المأمور به بکونه ذات مصلحه» و ایجاد مصلحت برای مأموربه نقش دارند، اما شرائط ماده آنهایی هستند که در فعلیّت مصلحت برای مأموربه نقش دارند و الاّ مأموربه با نبود آنها، مصلحت واقعیه دارد لکن این مصلحت واقعیه، فعلیت پیدا نمی کند و خارجیت پیدا نمی کند و پیاده نمی شود مگر با وجود این شرائط. این بیان، مورد مناقشۀ امام بزرگوار(ره) قرار گرفته که هم در رابطۀ با قیود هیئت و شرائط وجوب و هم در رابطۀ با قیود ماده و شرائط واجب است. عرض کردیم که اصل این بیان، در یک مرحله اش مورد تأیید است به لحاظ اینکه بیان ایشان حاکی از این است که این طور نیست که قیود به حسب واقع و به حسب لب، یکنواخت باشد بلکه در قیود تنوع وجود دارد، از این نظر مورد تأیید است اما از نظر بیان ضابطه که قیود راجع به هیئت دارای چه خصوصیاتی است و قیود راجع به ماده دارای چه خصوصیتی است؟ مورد اشکال امام بزرگوار قرار گرفته. ایشان