سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 583

ذی المقدمه، باطنش دو امر است: هم امر به ذی المقدمه است و هم امر به مقدمه، به طوری که اگر از مولا سؤال کنند که چند امر صادر کردید، بتواند بگوید: من تحقیقا دو امر صادر کردم و دو دستور صادر کردم. بگویند: شما که بیش از«کن علی السطح» چیزی نگفتی؟ بیش از«اشتر اللحم» امری صادر نکردید؟ او در جواب بگوید: خود این«کن علی السطح» در باطنش نصب سلم و وجوب نصب سلم هم وجود دارد و در خود«اشتر اللحم» در باطنش«ادخل السوق» هم وجود دارد که اگر مولا تصریح«بأدخل السوق» کرد این تصریح کرده در حقیقت مکرر کرده آنچه را که در واقع وجود داشته و در واقع«ادخل السوق» وقتی که تفسیر می شود«یتولد منه امران و ینشأ منه امران». اگر قائل به ملازمه بخواهد این حرف را بزند که اضعف احتمالات است، هم عقل تکذیب می کند، هم وجدان و هم ادبیّت. «اشتر اللحم» دیگر قرآن نیست که ظاهر و باطن داشته باشد یک ماده دارد به نام«اشتراء اللحم» و یک هیأت دارد هیأت افعل. هیأت افعل که متعلق به مادۀ«اشتراء اللحم» شد فقط وجوب «اشتراء اللحم» را دلالت می کند، اما بگوییم: این«اشتر اللحم» معنایش«ادخل السوق و اشتر اللحم» است که در باطن معنای«اشتر اللحم»، «ادخل السوق» وجود داشته باشد، این حرفی است که علاوۀ بر عقل و وجدان ادبیت هم با این معنا مخالف است؛ این دو احتمال در این باب.

لیکن دو احتمال دیگر وجود دارد که یک احتمال این است که ملازمه به نحو لازم الماهیه باشد، یک احتمال این که ملازمه به نحو علیت و معلولیت باشد که توضیح و بیان جوابش را موکول به بحث بعد می کنیم ان شاء الله.

پرسش:

1 - استدلال حضرت امام(ره) بر عدم ملازمه را توضیح دهید.

2 - کلام قائلین به ملازمه دربارۀ خصوصیات ملازمه را تشریح کنید.

3 - ردّ استاد بر کلام قائل به ملازمۀ بین مقدمه و ذی المقدمه از نظر عقل و شرع چیست؟

4 - طرفین ملازمه و جواب آنها را بیان کنید.