سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 587

هم ارتباط به مقام مولویت و عبودیت دارد، حالا می خواهد مولا مولای شرعی باشد و شارع مقدس اسلام باشد یا مولا کسی باشد که در حقیقت اطاعتش وجوب دارد یا این که نه، وجوب شرعی هم نداشته باشد، لکن از نظر عقلا وجوب اطاعت و موافقت داشته باشد.

لذا با توجه به این احتمالات و این که تمامی این احتمالات غیرصحیح است، به نظر می رسد که ملازمۀ بین البعثین، اگر این جمله و عبارت را همین طور در بادی نظر به آن نگاه کند، هیچ تالی فاسدی از این توالی فاسده ای که بیان کردیم بر آن ترتب پیدا نمی کند، اما وقتی که با دقت این مسأله ملاحظه شود، این چهار احتمال هست که دو احتمال در بحث گذشته و دو احتمال هم در این بحث گذشت و دیگر احتمال پنجمی وجود ندارد که قائل به ملازمه بخواهد آن احتمال پنجم را مطرح کند، این در صورتی بود که مدعای او دو خصوصیت داشته باشد. یکی طرفین ملازمه هر دو بعث و وجوب باشد و دیگر این که هر دو فعلی باشد، حالا اگر این خصوصیت دوم را کنار گذاشت که قبلا از آن تعبیر به تقدیر کردیم و همان طور که اشاره کردیم این تقدیر در ناحیۀ مقدمه است، نه در ناحیۀ ذی المقدمه، ذی المقدمه هرچه باشد، اگر بعث باشد باید بعث فعلی باشد، معنا ندارد تا ذی المقدمه بعث فعلی پیدا نکرده، کسی بگوید مقدمه اش وجوب دارد؟ لذا در ناحیۀ ذی المقدمه، مسألۀ فعلیت مطرح است، اگر بعث باشد بعث فعلی است، اگر اراده هم باشد باز ارادۀ فعلیه است.

بیان احتمال بعث تقدیری در ناحیۀ مقدمه

تا به حالا می گفتیم: مقصود قائل به ملازمه، بعث فعلی متعلق به مقدمه است، حالا یک احتمالی در کار است که او بگوید: مقصود من از بعث به مقدمه، بعث تقدیری است. بعث تقدیری یعنی چه؟ بعث تقدیری به این معنا که الان که مولا ذی المقدمه را واجب کرده در ناحیۀ مقدمه بعثی وجود ندارد؛ لکن در آینده که خود مولا توجه به مقدمیت و ملازمه پیدا می کند؛ در آینده این را مورد بعث و ایجاب خودش قرار می دهد؛ اما الان که ذی المقدمه را بالفعل واجب کرده، در مقابل، مقدمه هیچ اتصاف به وجوب ندارد.

اگر این حرف را بزنند، از اول یک خط بطلان باید روی این کشید، چرا؟ برای این که مسألۀ ملازمه و عنوان ملازمه از باب تضایف است و تقابلشان، تقابل تضایف است. در تضایف معنا ندارد که یک طرفش مسأله فعلیت باشد و طرف دیگرش مسألۀ تقدیر و بالقوه باشد، فرض کنید در باب ابوّت و بنوّت، شما می گویید: ابوت و بنوت متضایفان، اما می شود بین این دو کسی تفکیک کند، بگوید: زید الان، بالفعل اتصاف به ابوت دارد؛ بگوییم: ابنش کجاست؟ طرف این ابوت کیست؟ بگوید: طرفش ان شاء الله بعدا وجود پیدا می کند، بنوتش در تقدیر است اما ابوتش فعلیت دارد، این