سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 595

عبارت کلمۀ غیری ذکر نشده، اما لا محاله دنبال این مسأله است کأنّ این طوری می گوید: «لو لا وجوبه الغیری لما کان شرطا» اگر وجوب غیری وضو نباشد، هر آینه شرطیت شرعیه نمی تواند داشته باشد؛ چنین قضیۀ شرطیه ای اینها ذکر کردند.

می گوییم مراد شما از«لو لا وجوبه شرعا لما کان شرطا» چیست؟ دو احتمال در«لما کان شرطا» جریان دارد: یک احتمال این که«لما کان شرطا» برحسب الواقع و فی مقام الثبوت. اما احتمال دوم این است که«لما کان شرطا» یعنی«لما کان لنا طریق الی استکشاف الشرطیه» که مربوط به مقام اثبات و احراز و مقام استکشاف است. دیگر احتمال سوم در این قضیۀ شرطیه راه ندارد، اگر مقصودشان از آن حرف این باشد وضو را مثال می زنیم برای روشن شدن«لو لا وجوب غیری الوضوء لما کان الوضوء شرطا واقعا» معنایش چیست؟ معنایش این است که شرطیت واقعیۀ شرعیۀ وضو متوقف است بر وجوب غیری وضو یعنی باید وضو وجوب غیری پیدا کند، بعد اتصاف به شرطیت واقعیه پیدا کند، بعد اتصاف به شرطیت شرعیه پیدا کند که مقصود از واقعیۀ اینجا همین شرعیه است. اگر این طور شد این حرف درست است که وضو باید وجوب غیری پیدا کند، بعد اتصاف به شرطیت پیدا کند، پس در حقیقت شرطیت وضو متوقف بر وجوب غیری وضو است. سؤال می شود که تعلق وجوب غیری به وضو آیا با ملاک است یا بدون ملاک و اگر با ملاک شد ملاکش چیست؟ طبق چه ملاکی وجوب غیری متعلق به وضو می شود؟ آیا چیز دیگری غیر از شرطیت وضو برای نماز ملاک تعلق وجوب غیری است؟

در نتیجه این بیان شما مستلزم دور واضحی خواهد بود برای این که در دلیلتان می گویید: «لو لا وجوبه الغیری لما کان شرطا واقعا شرعا» یعنی شرطیت متوقف بر وجوب غیری است، از طرف دیگر می دانیم که وجوب غیری ملاک می خواهد و ملاکی غیر از شرطیت هم وجود ندارد، پس وجوب غیری هم متوقف بر شرطیت است، پس شرطیت متوقف بر وجوب غیری و وجوب غیری هم متوقف بر شرطیت شد؛ فهذا دور واضح و دور صریح. اگر به حسب مقام ثبوت بخواهید این جمله را پیاده کنید غیر از مسألۀ دور هیچ چیز دیگری در اینجا وجود ندارد. «الشرطیه یتوقف علی الوجوب الغیری و الوجوب الغیری یتوقف علی الشرطیه» این در صورتی است که به حسب مقام ثبوت بخواهید معنا کنید. اما اگر به حسب مقام اثبات شد، قدری بیان و توضیح بیشتری لازم دارد.

پرسش:

1 - تفصیل اول و جواب استاد در وجوب مقدمه را تقریب نمایید.

2 - فرق میان شرائط شرعیه و شرائط عقلیه و عادیه چیست؟