سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 599

می گوید: راه استکشاف شرطیت منحصرا وجوب غیری متعلق به شرط است؟ نه، راه معمولی تر، متعارف تر که غالبا هم این راه تحقق دارد، این است که از راه اوامر ارشادی، شارع ما را ارشاد به شرطیت می کند و از راه نواهی ارشادی ما را ارشاد به مانعیت می کند و تازه راه، منحصر به اوامر ارشادیه هم نیست، بلکه راههای دیگری برای بیان شرطیت وجود دارد.

یک راه هم این است که اگر مأموربه را مقیدا بالشرط مأموربه قرار دهد، بگوید: «صل مع الطهاره، صل مع الطهاره» این طور نیست که طهارت مأموربه، به امر نفسی باشد معیّتش دخالت دارد، تقیدش دخالت دارد، اما خود قید که عبارت از طهارت است، خارج از دائرۀ مأموربه، به امر نفسی است. اما در عین حال این عبارت شرطیت را دلالت می کند، تقید را دلالت می کند، می گوید:

صلاه مأموربه متقید به طهارت است، مشروط به طهارت است هیچگونه امری هم در رابطۀ با طهارت در کار نیست، حتی امر ارشادی هم در کار نیست، طهارت به عنوان قید مأموربه اخذ شده، گفته«صل مع الطهاره» باز راههای دیگری هم برای بیان شرطیت وجود دارد؛ مثل این که این طوری تعبیر کند و بفرماید: «لا صلاه الا بطهور» اگر این طوری تعبیر کرد، حتی امر نفسی هم در عبارت به هیچ کیفیت مطرح نیست، ما از«لا صلاه الا بطهور» شرطیت طهارت را استفاده می کنیم. پس این چه حرفی است که این مستدل می گوید: «لو لا وجوبه شرعا لما کان لنا طریق الی الاستکشاف الشرطیه» راههای متعدد و متکثری برای بیان شرطیت وجود دارد که اختصاص به وجوب غیری ندارد، لذا این هم اشکال دومی است که به این دلیل وارد است.

راههای فراوان دیگری برای به دست آوردن مقدمیت وجود دارد: یکی امر ارشادی است؛ یکی مثل«صل مع الطهاره» است؛ یکی مثل«لا صلاه الا بطهور» است. پس چرا می گویید: «لو لا وجوبه شرعا لما کان لنا استکشاف شرطیته» وجوب، غیری نیست و راههای فراوان برای استکشاف شرطیت وجود دارد. این هم جواب دوم از این دلیل است.

عدم استکشاف شرطیت شرعیه از وجوب غیری

با قطع نظر از این حرفهای گذشته، می گویید: «لو لا وجوبه الغیری لنا استکشف شرطیته» فرض کنید، قبول کردیم که راه استکشاف شرطیت شرعیه منحصرا عبارت از وجوب غیری متعلق به وضو هست، قبول کردیم؛ فرضا هیچگونه راه دیگری برای استکشاف شرطیت وضو نداریم، لکن سؤال می کنیم: شما می گویید: وجوب غیری وضو، ما را به شرطیت وضو هدایت می کند، شما از کجا می فهمید که این وجوبی که متعلق به وضو شده، وجوب غیری است؟ این را از کجا درک می کنید و می گویید: «لو لا وجوبه الغیری لما استکشفنا شرطیته». قبول هم کردیم راه منحصر استکشاف