سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 614

محاله. در حقیقت اینجا علت تامه تحقّق مراد، نفس الاراده است. غیر از اراده، چیز دیگری علیّت تامه برای تحقّق مراد ندارد. مثل مسأله شرب الماء نیست که نیاز به مسائل خارجی و مقدمات خارجی دارد. «اراد ان یحرّک یده» بلافاصله دنبال اراده، تحریک الید واقع می شود.

لذا مشهور در تعریف اراده یک چیزی را ذکر می کردند که البته ما آن را نپذیرفتیم، ولی این جهتش را می خواهیم استشهاد کنیم. مشهور می گفتند: اراده عبارت از شوق مؤکّدی است که «المحرّک للعضلات نحو المراد.» حالا مرادش فاصله دارد اگر خود این حرکت العضلات، مراد باشد، اگر اراده مستقیما به حرکت عضلات متعلّق شود مثل اینهایی که می خواهند ورزشهای مختلفی انجام بدهند، که اراده شان به نفس حرکه العضلات و حرکه الاعضاء متعلّق می شود. این یک تبصره ای بود نسبت به کلام ایشان، که ظاهرش به صورت یک موجبۀ کلیه بود، باید توضیح بدهیم، بگوییم: این فرمایش ایشان برای آنجایی است که مراد، غیر حرکت عضلات باشد، اما آنجایی که مراد، نفس حرکت عضلات باشد، آنجا اراده به عنوان علت تامه مطرح است و تقریبا آخرین جزء علت تامه است، که بعد الاراده هیچ گونه حالت انتظار و حالت معطّلی وجود ندارد. این هم به عنوان تبصره در کلام سیدنا الاستاد.

پرسش:

1 - افعال تولیدیه و افعال غیرتولیدیه را بیان نمایید.

2 - جواب امام از صاحب کفایه در تأخر اراده در أفعال تولیدی را بیان کنید.

3 - دو دلیل بر ارادی بودن آخرین جزء مقدمه اقامه کنید.

4 - توضیح استاد در نفی کلیت از بیان امام در افعال تولیدی را تقریب نمایید.