سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 65

درس سیصد و پنجاه و پنجم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

راههای طرح قرینۀ عقلیه در جملات شرطیه

نزاع بین مرحوم شیخ(ره) و مشهور که هر دو این را قبول دارند که قضیۀ شرطیه ظهور در این دارد که شرط، برای مجموع جزاء شرطیت دارد و مجموع جملۀ جزائیه معلق بر شرط است، نه یک جزء و بعضش. و هر دو قبول دارند که در«ان جائک زید فاکرمه» و امثال ذلک، آن که در قضیۀ شرطیه جزاء واقع شده، عبارت از وجوب متعلق به اکرام زید است، یعنی جملۀ«اکرم زیدا» جزاء واقع شده و این جمله، جملۀ انشائیه است و معنایش«وجوب اکرام زید» است. هر دو این را قبول دارند لکن نزاع در این جهت است که آیا یک قرینۀ عقلیه برخلاف ظهور جملۀ شرطیه در کار هست که مجبور شویم از ظاهر این جملۀ شرطیه صرف نظر کنیم یا اینکه هیچ گونه قرینۀ عقلیه ای برخلاف ظاهر جملۀ شرطیه وجود ندارد بلکه همان چیزی که ظاهر اقتضا می کند را باید اخذ کنیم.

آن قرینۀ عقلیه ای که می تواند برخلاف این ظاهر ادعا شود، تقریبا از سه راه مطرح شده و به سه کیفیت مطرح شده که باید ملاحظه کنیم. اگر به یکی از این سه کیفیت هم صحیح باشد، باز مدعای شیخ انصاری(ره) ثابت می شود اما اگر هر سه طریق ابطال شد و هر سه کیفیت جواب داده شد،