سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 67

می شوید. مثل اینکه در باب ابتدا، اگر ابتدا را به معنای مستقل به مفهومیت لحاظ کردید، دیگر«لیس معنی حرفیا». در«زید فی الدار»، اگر شما مفهوم ظرفیت را لحاظ کردید، مفهوم ظرفیت، یک معنای مستقل به مفهومیت است اما این معنای«زید فی الدار» نیست. «زید فی الدار»، واقعیت ظرفیت را بیان می کند، واقعیت ظرفیت، متقوّم به ظرف و مظروف است و نمی شود شما به واقعیت ظرفیت برسید بدون اینکه پای ظرف و مظروف مطرح باشد. در باب بعث و تحریک ولو اینکه بعث و تحریک هم امر اعتباری است اما در عین حال، منافات ندارد که امر اعتباری یک معنای حرفی دارد و معنای حرفی عدم استقلالیت است، معنای حرفی: آن است که نمی شود آن را مستقلا لحاظ کرد، تا بخواهید آن را مستقلا لحاظ کنید، از معنای حرفی و حقیقت معنای حرفی بیرون می رود. پس در حقیقت، هیئت دارای معنای حرفی است و نمی شود لحاظ استقلالی به معنای حرفی متعلق شود.

لازمۀ رجوع قید به هیئت

«ثم ماذا؟» نتیجه چه شد؟ این را هم ضمیمه می کنند به آنکه اگر ما قید را یعنی مجیء زید را در جملۀ«ان جائک زید فاکرمه»، بخواهیم راجع به هیئت و قید هیئت بدانیم، متوقف بر این است که یک لحاظ استقلالی به هیئت، تعلق بگیرد برای اینکه چطور می شود تقیید دربارۀ چیزی که استقلال ندارد واقع شود؟ باید موصوف و ذات مقیّد را مستقلا لحاظ کنید و بعد یک وصفی را به آن بچسبانید، یک قیدی را به آن الحاق کنید. لذا تقیید متوقف بر لحاظ استقلالی است و با معنای هیئت سازگار نیست و چون هیئت دارای معنای حرفی است، «فلا یمکن تقییدها و لا یعقل تقییدها» چون قرینۀ عقلیه اقامه می کنند، پس باید به صورت«لا یعقل» و به صورت«لا یمکن» مسألۀ مطرح شود.

شما چه کار می کنید؟ آیا نسبت به معنای حرفی لحاظ استقلالی دارید یا نه؟ اگر لحاظ استقلالی ندارید، پس چه چیز را مقیّد می کنید و اگر لحاظ استقلالی دارید، معنای حرفی نیست. معنای حرفی آن است که لحاظ استقلالی نمی تواند به آن تعلق بگیرد و اگر تعلق گرفت، «یخرج» از معنای حرفی بودن. لذا روی این طریق و روی همین بیانی که شما ملاحظه کردید ادعای استحالۀ عقلیه می شود که قید بخواهد رجوع به هیئت بکند.

بهتر این است که قبل از اینکه آن دو راه دیگر را ذکر کنیم، اول حساب این راه اول را برسیم ببینیم این حرف درست است یا درست نیست؟ این جوابی که اینجا ذکر می شود، خیلی جاها موردنیاز است و با مسائل مختلف اصول سروکار دارد لذا باید مورد توجه قرار گیرد. جواب این است:

اولا: این حرف را قبول داریم که معانی حرفیه، استقلال به مفهومیت ندارد«تبعا لبعض المحققین» مرحوم محقّق کمپانی حاج شیخ محمد حسین اصفهانی(ره) در حاشیۀ کفایه که ما تبعا،