سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 69

حکایت از ماضی بودن این واقعیت می کند، - چون در«یضرب» هم حکایت است اما حکایت از مستقبل - هیئت«ضرب» که هیئت فعل ماضی است، این نقش را دارد که می گوید: این«ضرب تحقّق فیما مضی»، پس ماده اش حکایت از واقعیت ضرب کرد، هیئتش حکایت از تحقّق این«ضرب فیما مضی» کرد، زید هم حکایت از زید خارجی کرد، عمرو هم حکایت از عمرو خارجی کرد. یوم الجمعه چه نقش دارد؟ آن هم حکایت می کند از اینکه این ضرب در روز جمعه واقع شده است؟ آیا غیر از این، در«ضرب زید عمروا یوم الجمعه» چیزی می توانید تصویر کنید؟ کسی نمی تواند تفوّه به این معنا کند که تقیید مربوط به عالم لفظ است و مربوط به تشکیل جملۀ خبریه است بلکه جملۀ خبریه آینه است و در این آینه واقعیت را می بینید. یکی از واقعیتهایی که در آینۀ جملۀ خبریه مشاهده می شود، این است که ظرفیت زمانی این ضرب، عبارت از«یوم الجمعه، بوده، نه«یوم السبت» و نه «یوم الخمیس». پس در این معنا نمی شود کسی تردید کند.

تقیید معنای حرفی

در واقعیت ما بررسی می کنیم تا ببینیم«یوم الجمعه» قید چیست؟ این ظرف چیست؟ به چه چیزی ارتباط دارد؟ آیا این یوم الجمعه به عمرو ارتباط دارد؟ آیا این یوم الجمعه به زید ارتباط دارد؟ آیا این یوم الجمعه به ضرب، با قطع نظر از صدورش«من زید» و وقوعش«علی عمرو» ارتباط دارد، یعنی به مفهوم ضرب بدون اینکه اضافۀ صدوری ضرب را به زید و اضافۀ وقوعی ضرب را بر عمرو ما مطرح کنیم؟ واقعیتش چیست؟ این یوم الجمعه در واقعیت به چه چیزی بستگی دارد؟ وقتی که انسان واقعیت را بررسی می کند - عمدۀ نکته در جملات خبریه، همین نکته است - به این حقیقت می رسد که این ظرفیت یوم الجمعه، قیدیت دارد برای یک معنای حرفی. بگویید: ما اینجا معنای حرفی نداشتیم، ضرب که فعل ماضی است، زید هم که اسم است، عمرو هم که اسم است، معنای حرفی کجا بود؟ می گوییم: بله، شما که نگفتید: واقع یوم الجمعه قید زید است، اگر قید زید بود، قید یک معنای اسمی بود، اگر قید عمرو بود، قید معنای اسمی بود حتی اگر قید ضرب به معنای کلّی بود، شما بگویید: ضرب به معنای کلی هم یک معنای اسمی است و مستقل به مفهومیت است، اما این طور نیست بلکه واقعیت این است که این یوم الجمعه به یک معنای حرفی ارتباط دارد. معنای حرفی «وقوع الضرب من زید علی عمرو» است برای اینکه یک طرفش به زید ارتباط دارد، یک طرفش به عمرو ارتباط دارد، یک طرفش هم به ضرب ارتباط دارد. اگر بخواهد ضرب از زید صادر شود و بر عمرو واقع شود، این«صدور الضرب من زید و وقوعه علی عمرو» متوقّف بر سه امر است: باید زیدی باشد، عمروی باشد، ضربی هم از زید صادر شود و بر عمرو واقع شود. همان طوری که در