سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 81

مبنای مرحوم آخوند(ره) در باب وضع حروف

مرحوم آخوند که چند سالی پیش مرحوم شیخ تلمّذ کرده اند، از شیخ انصاری(ره)، دو جواب می دهند که جواب اولشان جواب مبنایی است، همان نظریۀ خودشان را در جواب مرحوم شیخ می آورند، یعنی صغرا را منع می کنند و می گویند: شما فرمودید: در هیئت«و ما یشابه الهیأه من الحروف»، وضع عام و موضوع له خاص است ولی ما این صغرا را قبول نداریم. ما در مسألۀ وضع حروف ثابت کردیم که وضع عام، موضوع له عام، مستعمل فیه عام و فقط موارد استعمال مختلف است. جای استعمال مختلف است و به تعبیر من، نیازهای استعمالی فرق می کند و الاّ از نظر موضوع له و مستعمل فیه، به نظر مرحوم آخوند هم عمومیت دارد. این کلام مرحوم آخوند بود.

ما کاری نداریم که اصل مبنای مرحوم آخوند را نپذیرفتیم، لکن اشکال این است که طرف مرحوم شیخ تنها شما مرحوم آخوند نیستید که یک چنین مبنایی را ذکر کردید، آن هم یک چنین مبنایی که قبل از شما کسی چنین مبنایی را نداشت بلکه طرف مرحوم شیخ، مشهور است. حالا شما مبنایتان این باشد که در باب حروف، وضع عام، موضوع له عام، مستعمل فیه عام، شما خودتان از صغرایی که مرحوم شیخ ذکر کردند، تخلّص پیدا می کنید اما مشهور در رابطۀ با مرحوم شیخ چه کنند؟ مشهور که در باب وضع حروف، همین نظریۀ شیخ را قائل هستند و شیخ هم همین نظریه را در باب وضع حروف قائل است که مشهور قائلند.

به عبارت روشن تر: به مرحوم آخوند عرض می کنیم که شما یک وقت جواب شخصی از مرحوم شیخ می دهید، در جواب شخصی درست است، شما روی مبنای خودتان تکیه کنید اما اگر به عنوان دفاع از مشهور می خواهید جواب از مرحوم شیخ را ذکر کنید، این منع صغرا، نمی تواند جواب از مرحوم شیخ باشد برای اینکه خود مشهور، این صغرا را قائل هستند و شیخ هم با آنها موافقت کرده لذا جواب مبنایی، به نظر یک جواب ناتمامی می رسد.

اما مرحوم آخوند یک جواب دیگری داده اند که نسبتا جواب خوبی است لکن جواب اساسی تر و بهتر از جواب مرحوم آخوند هم وجود دارد که هر دو را ذکر می کنیم. جواب مرحوم آخوند فی نفسه خوب است، اما جواب اساسی نیست.

اقسام و کیفیت تقیید جزئی

جوابی که مرحوم آخوند ذکر می کنند که شاید عبارت ایشان هم در کفایه خیلی در بادی نظر نتواند نظر ایشان را بیان کند، می فرماید: اینکه می گویید: «الجزئی یمتنع» که مقیّد شود، تقیید جزئی