سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 5 صفحه 93

درس سیصد و پنجاه و نهم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

حقیقت بعث و تحریک

بحث در این بود که آیا حقیقت حکم و حقیقت وجوب، همان بعث و تحریک اعتباری است که یک امری است که منتزع از بعث و تحریک اعتباری است؟ این یک احتمال بود. احتمال دوم اینکه حقیقت حکم عبارت از آن ارادۀ نفسانیه ای است که متعلق به این بعث اعتباری و تحریک اعتباری می شود، به لحاظ اینکه این بعث و تحریک«عمل للمولی و فعل صادر من المولی». آن ارادۀ متعلقۀ به این بعث و تحریک عبارت از حقیقت حکم است. آنجا هم دو احتمال بود: یکی نفس الاراده بدون هیچ قید و شرط و دیگر اراده به شرط ابراز و اظهار که شبیه آنچه است که بعضی ها در انشاء گفته بودند. این اختلاف در حقیقت حکم، در واجب مشروط، روی مبنای مشهور، ثمره بر آن مترتب است و ایجاد اختلاف می کند برای اینکه اگر حکم را عبارت از نفس بعث و تحریک که مفاد هیئت افعل و مفاد هیئت اکرم است، بگیریم یعنی حکم، همان مفاد هیئت افعل است، همان بعث و تحریک اعتباری است. یا بعث و تحریک، منشأ انتزاع حکم است. وجوب، یک چیزی است که از بعث و تحریک اعتباری انتزاع می شود و معنایش این است که تا بعث و تحریک نباشد، منشآئی برای انتزاع