درسهایی از علوم قرآنی (طاهری) صفحه 201

2- علم صرف:

به وسيله اين علم، ابنيه و صيغ مختلف كلمه واحد شناخته مي‌شود، چه بسا معناي كلمه‌اي در بادي امر فهميده نشود، اما وقتي آن را به صورتهاي مختلف صرف كنند و مصدر آن را بيابند، معناي آن روشن گردد به طور مثال، اگر كسي علم صرف نداند چه بسا در آيه شريفه: «يَوْمَ نَدْعُوا كُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ» گمان برد كه «امام»، جمع «أمّ» است و نداند كه «أم» به «امام» جمع بسته نمي‌شود، بلكه امام مفرد است و به معناي «پيشرو» مي‌باشد.

3- علم اشتقاق:

با اين علم، ريشه لغت شناخته مي‌شود مانند آنكه بداند كلمه «مسيح» از ريشه «ساح يسيح» نيست بلكه از ريشه «مسح يمسح» است.

4- علم نحو و اعراب:

اشاره

زيرا معاني در اثر تغيير در اعراب الفاظ، تغيير مي‌كند و همچنين در اثر جا به جا شدن الفاظ در تركيب جمله‌ها و اين عمل را نبايد آسان گرفت؛ زيرا بدون دانستن كامل آن، فهم قرآن ممكن نيست، لذا رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: «تعلّموا القرآن بعربيّته». و امام صادق عليه السّلام فرمود: «تعلّموا العربيّة فإنّها كلام اللّه الذي كلّم به خلقه» «1».

بيهقي حديثي را از پيامبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم نقل كرده كه حضرت فرمود: «رحم اللّه عبدا أصلح لسانه).

تذكر:

علماي فن در اين مورد نيز مجاهدتها كرده و ميراثهاي كافي و گرانبها براي ما باقي گذارده و ما را از رجوع به كتابهاي بسيار بي‌نياز ساخته‌اند، مهمترين آنها عبارت است از:

- الاعراب في القرآن مجمع البيان الحديث، نوشته سميح عاطف الزين.

- تفسير مجمع البيان، تحت عنوان اعراب.

- تفسير بحر محيط از ابو حيان.

- تفسير روح المعاني از آلوسي. (1) وسائل الشيعه، ج 4، ص 6- 865.