درسهایی از علوم قرآنی (طاهری) صفحه 232

اين جمعيت روي مباحث روحي مطالعه كردند و تا كنون (هنگام تأليف دايرة المعارف) پنجاه جلد كتاب بزرگ از طرف جمعيت مزبور پيرامون مطالب فوق نگاشته شده و بسياري از مسائل روحي به كمك آنها حل گرديد از جمله مسئله وحي بود «1».

به هر حال، با مراجعه به آراء آنها معلوم مي‌شود كه جان كلام آنها اين است كه «وحي» تجلي شعور ناآگاه است كه به مراتب از شعور آگاه قويتر و نيرومندتر است و چون پيامبران مردان فوق العاده‌اي بودند وجدان مخفي آنها نيز بسيار نيرومندتر بوده و تراوشهاي آنها فوق العاده مهم و قابل ملاحظه بوده است.

بررسي:

مطابق اين فرضيه «وحي» يك رابطه خاص با جهان ما وراي طبيعت و مغاير با روابط فكري و عقلي ساير افراد انسان نيست و به وسيله يك موجود روحاني مستقل از وجود ما به نام پيك وحي، يا فرشته، صورت نمي‌گيرد بلكه بازتاب و انعكاس ضمير مخفي خود پيامبران است.

اولا:

اين نظر همانند نظر فلاسفه قديم كه «وحي» را همان ارتباط با عقل فعال مي‌دانستند، فاقد هر گونه دليل است، شايد آنها هم كه «وحي» را چنين تفسير كرده‌اند قصد ندارند آن را به عنوان يك حقيقت اثبات شده معرفي كنند و همين قدر خواسته‌اند بگويند كه پديده وحي با علوم جديد سازگار است و مي‌توان آن را به عنوان تجلي شعور ناآگاه پيامبر، تفسير كرد.

واضحتر بگوييم بسياري از دانشمندان اصرار دارند كه تمام پديده‌هاي جهان را با اصولي كه از علم شناخته‌اند تطبيق دهند و به همين دليل به هر پديده تازه‌اي روبرو مي‌شوند تلاش مي‌كنند آن را در چارچوب اصول شناخته شده علمي خود جاي دهند، حتي اگر دليلي بر اثبات مقصد خود نداشته باشند به بيان فرضيه‌ها قناعت (1) دايرة المعارف قرن بيستم، ج 10، ص 712 ماده وحي.