درسهایی از علوم قرآنی (طاهری) صفحه 307

8- حروف مقطعه قرآن «1»

اشاره

مسئله «حروف مقطعه يا فواتح سور» كه مطلع و سرآغاز 29 سوره از سوره‌هاي قرآن را تشكيل مي‌دهد، از موضوعاتي است كه از ديرباز نظر دانشمندان تفسير و علوم قرآني را به خود جلب نموده است، لذا اين موضوع در جنب ساير موضوعات ديگر، در كتابهاي تفسير و علوم قرآني، فصلي را به خود اختصاص داده است.

همه مفسران شيعي و محققان علوم قرآني، متعرض بحث و تحقيق درباره آن شده و با استناد به احاديث و روايات، آراء و اقوال گوناگوني در بخشي از فواتح سور، اظهار داشته‌اند، گرچه آراء و اقوال فريقين در ارائه مدلول حروف مقطعه قرآن در حد وسيعي بهم نزديك مي‌باشد ولي گاهي، در بعضي از اين آراء، نوعي تعارض به چشم مي‌خورد.

با وجود اينكه سابقه تحقيق درباره «حروف مقطعه قرآن» بسيار طولاني است، معهذا در زمينه ارائه مدلول آن رأي قاطعي را نمي‌بينيم و نوعا علماي تفسير و دانشمندان معارف قرآني، محطاطانه در اين باره اظهار نظر كرده‌اند. و اين حقيقت نشان مي‌دهد كه ما بايد درباره تمام زواياي قرآن كريم، بيش از پيش به منظور باز يافتن ژرفاي آن بكوشيم و از محتواي بي‌كران آن، حقايق سازنده‌اي را بيرون كنيم؛ چون هرگز اين كلام آسماني با طرز برداشت علما به انتهاي خود نمي‌رسد.

به هر حال، حروف مقطعه قرآن و فهم معاني آن يكي از مسائل پيچيده و غامض (1) در رابطه با حروف مقطعه در كتب مختلف تفسير و علوم قرآني و حتي كتاب مستقل، بحثهاي مفصلي شده است كه براي آگاهي بايد به كتب مفصله مراجعه كرد از قبيل: اتقان، سيوطي، ج 2، نوع 34 و نوع 60 و مباحث في علوم القرآن، از ص 234. و پژوهشي در تاريخ قرآن، حجتي، از ص 111 و تفسير نمونه در مجلدات مختلف و تمامي كتب تفسير در ذيل فواتح السور و الميزان، ج 18، از ص 3.