درسهایی از علوم قرآنی (طاهری) صفحه 376

كسب دانش، به مناطق مختلف نرفته بود، رواج يافت و در نتيجه، مردم عوام تصوّر كردند كه منظور از قرائتهاي هفتگانه همان «احرف سبعه» است كه در حديث نبوي آمده است.

از اين رو منقّدين از ائمه، سرزنش و ملامت تند خود را متوجه ابن مجاهد كردند كه عمل او اين توهم را به وجود آورده است، توهمي كه عظمت و شئون ائمه ديگر را كه برتر و بالاتر از عظمت و شئون قراء سبعه بود، ناچيز بينگارند «1».

7- قرّاء سبعه و راويان آنان‌

چنانكه در مطلب قبل گفته شد، انحصار قرائتها در قرائات سبعه، صرف يك تصادف و اتفاق بود كه مبتني بر تأليف ابن مجاهد است كه به هفت قرائتي كه به او رسيده بود اكتفا كرده است و آن هم به گفته زركشي، علت آن اين است كه ابن مجاهد در راه كسب علم، رنج سفر را به خود هموار نكرده و روايتهاي زيادي در اختيار نداشته است «2» و گر نه نبايد قرائتها را در هفت قرائت منحصر نمايد.

و چنانكه در ضمن بررسي طبقات قراء ملاحظه كرده‌ايد، تا اول قرن چهارم (زمان تدوين كتاب سبعه ابن مجاهد) قرّاء بسياري در بلاد اسلامي وجود داشتند و بسياري از آنها اعلم از قراء سبعه بودند، ولي به هر حال در اثر كاري كه ابن مجاهد كرده، اين هفت تن، در قرائت در بين مسلمين مشهور شدند و بعضيها سه نفر ديگر را نيز بر آنها افزوده‌اند. و شرح حال اين ده نفر در ضمن بررسي طبقات قراء (هر چند به طور اختصار) گذشت ولي در اينجا نيز به طور خلاصه به معرفي راويان آنها مي‌پردازيم، گر چه هر يك از آنها راويان متعدد داشتند ولي ما به دو نفر از راوياني كه از شهرت بيشتري بر خوردار بودند و در كتاب سبعه ابن مجاهد آمده است، اشاره مي‌كنيم (1) الأبانه، ص 5- 8 و المرشد الوجيز، ص 151 و التمهيد، ج 2، ص 221.

(2) البرهان في علوم القرآن، زركشي، ج 1، ص 327.