درسهایی از علوم قرآنی (طاهری) صفحه 438

متوسل شويم كه پيشينيان و متأخران، آنها را نپذيرفته‌اند.

8- روحيه‌هاي غير متعارف‌

گفته‌اند: يكي از علل پيدايش قرائتهاي شاذ و خلاف قاعده، روحيه‌هاي افراد غير متعارفي بوده كه از طريق مخالفت با روشهاي معروف و مورد قبول همگان، مي‌خواسته‌اند براي خود شهرتي كسب كنند و يا عقده هاي روحي و رواني اين افراد بوده است كه در مقابل روشهاي شناخته شده به مخالفت تجلّي مي‌كرده و به صورت اعتقادات شاذ و خلاف قاعده مجسم مي‌شده است.

از جمله آنان، محمد بن الحسن بن مقسم ابو بكر العطّار (متوفاي 355) است وي از قارياني است كه در علم نحو نيز دست داشته است. او علاقه داشته كه بعضي از كلمات قرآن را بر خلاف آنچه اجماع ديگر اهل فن خوانده‌اند، بخواند، در حالي كه قرائت او نه مأخذي از طريق نقل داشته و نه وي از شيخ و استادي فرا گرفته بود.

او در بسياري از آيات قرآن، كلماتي را از نظر اشتقاق و ماده، بر خلاف قرائت معروف، قرائت مي‌كرده است، هر چند آن كلمه فقط از نظر رسم الخطّ يا آنچه در مصحف ضبط شده بود، منطبق بوده است؛ مثلا كلمه «نجيّا» از آيه «فَلَمَّا اسْتَيْأَسُوا مِنْهُ خَلَصُوا نَجِيًّا» را «نجبا» (جمع نجيب) مي‌خوانده است، آخر الأمر روش او شهرت يافت و سلطان وقت او را احضار كرد و با زور و فشار، وي را بر آن داشت كه توبه كند و توبه او در صورت مجلسي ضبط شد. اما گفته‌اند كه وي از روش خود دست بر نداشت و تا زنده بود بر آن روش باقي بود.

«الدّاني» مي‌گويد: او عالم به عربيت و حافظ لغت و به علم و دانش شهرت داشت جز اينكه از روش ابن شنبوذ، پيروي مي‌كرد و كلمات قرآن را با حروفي كه مخالف نظر همه دانشمندان بود، قرائت مي‌كرد، او معتقد بود هر قرائتي كه با رسم الخط مصحف موافق باشد جايز و صحيح است و لو آنكه آن قرائت از نظر اشتقاق و ماده با