درسهایی از علوم قرآنی (طاهری) صفحه 453

بنا بر اين، طبق اين دليل يا بايد همه قرائات (اعم از قرائات قراء سبعه و جز آنها) را متواتر بدانيم و فرقي بين قرائات قائل نشويم و يا آنكه معتقد گرديم كه تمام قرائاتي كه مورد اختلاف است متواتر نمي‌باشند.

نظريه اول (تواتر همه قرائات) به طور قطع باطل و نادرست است، پس بايد نظريه دوم صحيح باشد كه هيچيك از قرائات قراء سبعه يا عشره متواتر نمي‌باشند.

3- اگر قرائات سبع، متواتر نباشد، قرآن نيز متواتر نخواهد بود و چون عدم تواتر قرآن، غير قابل قبول است، ناگزير بايد عدم تواتر قرائات را باطل دانست. يعني ناچار بايد گفت: قرائات سبع نيز مانند خود قرآن متواتر است. زيرا قرآن كريم به وسيله حفّاظ و قراء معروف به دست ما رسيده است، اگر قرائات اين قراء متواتر نباشد قهرا قرآن نيز متواتر نخواهد بود پس ناگزير، بايد تواتر قرائات را پذيرفت.

پاسخ:

اشاره

اين دليل نيز مردود است زيرا:

اولا:

هيچگونه ملازمه و همبستگي بين تواتر قرآن و تواتر قرائات وجود ندارد؛ زيرا اختلاف در كيفيت اداي كلمه‌اي، منافي با اتفاق در وجود اصل آن كلمه نيست.

و لذا مي‌بينيم اختلاف راويان و ناقلان قصائد- مثلا- درباره برخي از كلمات قصائد متنبي شاعر، منافي با تواتر خود قصيده از آن متنّبي نيست و يا اختلاف مورخان و ناقلان اخبار در بيان خصوصيات و كيفيت هجرت پيامبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم از مكه به مدينه هيچ منافاتي با تواتر اصل هجرت آن حضرت ندارد.

ثانيا:

قرائاتي كه از قراء به ما رسيده است، نمايانگر ويژگيهاي كيفيت خوانش و قرائت آنها است و ما مي‌دانيم اصل متن قرآن از طريق اخبار متواتر در دسترس ما قرار دارد و آن را خلف از سلف براي ما نقل كرده‌اند و قرآن را در سينه‌ها نگاه داشتند، قراء [منهاي اشخاصي كه حافظ قرآن بوده‌اند] سهمي در نگهباني متن قرآن نداشتند به همين جهت تواتر متن خود قرآن قابل اثبات است، حتي اگر هم فرض كنيم كه قراء سبعه يا عشره اصلا از مادر متولد نمي‌شدند و عظمت قرآن والاتر از آن است كه به نقل گروه معدودي از قراء متكي باشد.