سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 106

شک داشته باشید در اینکه مخصصی عارض بر این عام شده است یا نه، به اصاله العموم تمسّک می کنید، اینجا هم شما نمی دانید که آیا عالمی که مرتکب گناه صغیره شده است از عموم«اکرم العلماء» خارج است یا نه، به اصاله العموم تمسّک بکنید، چه مانعی دارد؟

علت عدم جواز تمسّک به اصاله العموم

جواب این است که، اولا بحث ما در مخصص متصل است و در رابطۀ با کلام و تا مادامی که متکلم مشغول به تکلم است، و از جمله و کلام خود فارغ نشده است ما نمی توانیم استناد به کلام متکلم کنیم. و به عبارت دیگر: تا زمانی که فارغ از کلام نشده است ظهوری برای کلام متکلم، منعقد نمی شود. اگر متکلم گفت: «رأیت اسدا» هنوز نمی دانیم که دنبال این«اسدا» آیا قرینۀ«یرمی» در کلام متکلم ذکر می شود تا ما مقصود از اسد را رجل شجاع بدانیم یا اینکه متکلم به همین«رأیت اسدا» اکتفا می کند؟ هنوز مسأله از نظر تمامیت و عدم تمامیت روشن نشده است، ما نمی توانیم به کلام متکلم تحمیل ظهور کنیم و بگوییم: به مجردی که گفت: «رأیت اسدا» اسد ظهور در حیوان مفترس دارد بلکه باید یک مقدار حوصله کنیم ببینیم آیا قرینۀ متصله همراه اسد ذکر می شود یا نه ؟ اگر متکلم «فرغ من کلامه» و دیگر اشتغال به کلام ندارد، و قرینه ای نیاورد، آنوقت می گوییم که اصاله الظهور یا به تعبیر دیگر: حجیت ظواهر اقتضا می کند که ما کلمۀ اسد را حمل بر معنای حقیقی کنیم، امّا اگر بلافاصله«قبل ان یفرغ من کلامه و تکلمه» کلمۀ«یرمی» را آورد، اینجا دیگر ظهور، تبدل پیدا می کند و ظهور در معنای مجازی پیدا می کند چون اصاله الظهور اوسع از اصاله الحقیقه است، و اصاله الحقیقه بخشی از اصاله الظهور است و الا طبق اصاله الظهور همانطورکه«رأیت اسدا» تنها ظهور در معنای حقیقی دارد، «رأیت اسدا یرمی» هم ظهور در معنای مجازی و استعاره ای دارد. اصاله الظهور یک دائرۀ وسیعی دارد، منتها اصاله الحقیقه یک شعبه ای و یک بخشی از اصاله الظهور است که اسمش را اصاله الحقیقه گذاشته اند. این از یک طرف.

برگشت اصاله العموم به اصاله الظهور

نظیر این مطلب را در ما نحن فیه می خواهیم بگوییم. آیا حتی در مخصصهای منفصل، این اصاله العمومی که مسلّم، یک اصل است، غیر از اصاله الظهور است یا همان اصاله الظهور است که در یک جا به عنوان اصاله الحقیقه متبلور می شود و تحقق پیدا می کند، در مسألۀ عام و خاص هم به عنوان اصاله العموم تبلور پیدا می کند؟ اینطور نیست که غیر از اصاله الظهور، یک اصل خاص دیگری به نام