سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 109

دارد. بحثی ندارد. فردا که می گوید: «لا تکرم الفساق من العلماء» این نسبت به عام روز گذشته عنوان مخصص پیدا می کند. اما در کلام واحد ولو به صورت مستثنی منه و مستثنی وقتی که مسأله بیان می شود یک مطلب را مولا افاده کرده است، یک مطلب را مولا تفهیم می کند، و آن این است که علماء، سوی الفساق، وجوب اکرام دارند، و کلام هم یک ظهور بیشتر ندارد. آیا در جملۀ مشتملۀ بر استثنا شما دو ظهور دارید با اینکه جمله واحد است ؟ یعنی یک ظهور برای مستثنی منه به تنهایی است و یک ظهور هم برای مستثنی به تنهایی است ؟ یا اینکه جملۀ مشتملۀ بر استثنا با جملۀ مشتملۀ بر صفت، فرقی ندارد همانطوری که«اکرم العلماء الموصوفین بعدم الفسق، له ظهور واحد، اکرم العلماء الا الفساق منهم» هم«له ظهور واحد» و آن این است که علماء غیرفاسق، واجب الاکرام هستند. و شما می دانید که زید از نظر عنوان عالمیت، عالم است، اما چون در معنای فسق تردید دارید و زید فقط یک گناه صغیره ای را مرتکب شده است، حالا نمی دانید که آیا لزوم اکرام دارد یا نه ؟ ما برای اثبات لزوم اکرام زید به چه چیز تمسّک کنیم ؟ کدام دلیل اقتضا می کند که زید لزوم اکرام دارد؟ درباره اصاله العموم که گفتیم: اولا عمومی در کار نیست و ثانیا: اصاله العموم یک اصل مستقل برأسه نیست بلکه شعبه ای است از اصاله الظهور مثل اصاله الحقیقه. و در جملۀ استثنائیه هم دو ظهور وجود ندارد که یک ظهور برای مستثنی منه باشد و یک ظهور هم برای استثنا بلکه مثل مجموعۀ «رأیت اسدا یرمی» است. آیا«رأیت اسدا یرمی فیه ظهوران» یا اسد به ضمیمۀ«یرمی» یک ظهور دارد که عبارت از معنای مجازی است ؟ پس در مخصصات منفصله در تردید بین اقل و اکثر، چیزی به نام اصاله العموم نداریم که حکم بکنیم به مراجعۀ به آن اصاله العموم، و از طریق اصاله العموم وجوب اکرام را در مورد شک ثابت کنیم لذا مرجع اصاله البرائه خواهد بود.

پرسش:

1 - مثال تردید مخصّص متصل بین اقل و اکثر را بیان کنید.

2 - علت عدم جواز تمسّک به اصاله العموم در مقام چیست ؟

3 - برگشت اصاله العموم به اصاله الظهور را توضیح دهید.

4 - ارتباط عدم جواز تمسّک به عام در شبهه مفهومیه را با مقام بیان کنید.

5 - علت عدم فرق بین جملۀ مشتمل بر استثنا با جملۀ مشتمل بر صفت چیست ؟