سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 111

برای اینکه این«اکرم العلماء» که امروز از طرف مولا صادر می شود، و کلام مولا خاتمه پیدا می کند، اولا باید بررسی کنیم ببینیم آیا ظهوری برای این«اکرم العلماء» به تنهایی منعقد شده است یا نه ؟

جواب این است که چرا منعقد نشده باشد؟ در«اکرم العلماء» متکلم مختارا و ملتفتا کلام خودش را به نحو عموم بر مخاطب القا کرد و بعد هم«فرغ من کلامه» و هیچ قرینه ای برای اینکه معنای عام اراده نشده است، نیاورد. آیا ظهوری که برای کلام منعقد می شود و شما می فرمایید: این ظهور، فرع این است که قرینه ای برخلاف ظاهر نباشد(این یک بحث کلی است) آیا چه نوع قرینه ای نباشد؟ قرینه ولو منفصلا و لو یک هفته بعد، این قرینه را ذکر بکند؟ یا اینکه همان نبودن قرینۀ متصله بر خلاف ظاهر، ظهور را محقّق و ثبوت می بخشد و اگر چنین نباشد و ظهور متوقف بر این باشد که متکلم نه قرینه متصله برخلاف ظاهر اقامه کند، نه قرینه منفصله، پس اگر متکلم گفت: «رأیت اسدا» و کلام خود را به همین جمله خاتمه داد، شما نمی توانید به ظاهر این کلام تمسّک بکنید، برای اینکه احتمال می دهید که پنج روز بعد، یک قرینه ای اقامه کند براینکه مراد از«اسد» معنای ظاهرش نبوده.

شما که چنین احتمالی را می دهید پس الان که جملۀ«رأیت اسدا» به صورت کامل از طرف متکلم القا می شود و کلام هم تمام می شود، آیا می توانیم بگوییم که این کلام«لیس له ظهور» یا اینکه ممکن است کسی یک حرف دیگری بزند، بگوید: ما وقتی که با«رأیت اسدا» برخورد می کنیم، شک می کنیم که آیا یک هفتۀ بعد، قرینه برخلاف ظاهر می آید یا نه ؟ اول باید یک اصاله العدمی نسبت به قرینه محتمله مشکوکیه در آینده جاری بکنیم بعد به کمک آن اصاله العدم، یک ظهوری را برای «رأیت اسدا» در معنای حقیقی خودش ثابت بکنیم. آیا اینطور است که«رأیت اسدا» بدون قرینۀ فعلیه و متصله، ظهورش متوقف بر این است که بعدا هم قرینه ای نباشد ولو اینکه آن نبودن قرینه را به اصاله العدم قرینۀ یک هفتۀ آینده ثابت بکنیم ؟ آیا چنین مقدماتی لازم دارد، یا اینکه تا دیدیم متکلم گفت: «رأیت اسدا» هرچند گوش کردیم، ببینیم آیا قرینه ای برخلاف ظاهر می آورد یا نه ؟ دیدیم قرینه ای نیاورد و از منبر خطابه و تکلّم پائین آمد که این ظهور پیدا می کند در معنای حقیقی خودش و این کاشف از این است که انعقاد ظهور برای کلام، متوقف بر عدم قرینۀ متصله است نه اینکه متوقف بر عدم قرینۀ مطلقه باشد«سواء کانت متصله ام منفصله» این یک بحث کلی است.

جواز تمسک به اصاله العموم

در مسأله عام هم همین طور است وقتی که مولا می گوید: «اکرم العلماء» و مسأله را به همین مقدار خاتمه می دهد، نمی توانیم بگوییم که ما نمی دانیم که این ظهور در عموم دارد یا ندارد؟ باید