سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 151

مخصّص و دلیل عام فرق وجود دارد، لکن در آن جهت موردنظر ما و آن حیثیت مورد بحث ما که مسألۀ حجیّت است و حجیّت هم متقوّم به ارادۀ جدّیه مولاست، هیچ فرقی بین این دو وجود ندارد.

«ان قلت:» شما خودتان در شبهه مفهومیه، در مسأله تردید بین اقل و اکثر، آن جایی که معنای فسق مردد باشد بین این که خصوص مرتکب کبیره است یا اعم از مرتکب صغیره و کبیره ؟ به ما گفتید که ما در مرتکب کبیره، به دلیل مخصّص اخذ می کنیم و در مرتکب صغیره با این که مشکوک است که«هل هو فاسق او لیس بفاسق ؟» به دلیل عام رجوع می کنیم. «ان قلت» می گوید که چه فرق می کند وقتی که امروز مولا گفت: «اکرم العلماء»، فردا گفت: «لا تکرم الفسّاق من العلماء»، این«لا تکرم الفسّاق» مراد جدّی عام را به عالمی مقیّد کرد که«لا یکون فاسقا». اگر این طور است، در شبهه مفهومیه هم نمی توانید به دلیل عام مراجعه کنید برای این که اگر زید گناه صغیره مرتکب شد و شما شک دارید که«هل هو فاسق ام لا؟» همان طوری که به«لا تکرم الفسّاق من العلماء» نمی توانید تمسّک بکنید، به«اکرم العلماء» هم نمی توانید تمسّک کنید، به خاطر این که این هم مراد جدّی اش عالم غیرفاسق است. آیا شما می دانید که زید غیرفاسق است یا روی تردید در معنای فسق و شبهه مفهومیه، متحیّر هستید؟ می دانید که گناه صغیره مرتکب شده است، لکن نمی دانید که«هل هو فاسق ام لا؟» پس روی این بیانی که امروز صحبت شد، در این فرض هم نباید به عام مراجعه کرد درحالی که در روزهای اول بحث گفتید که نسبت به مرتکب صغیره به عموم«اکرم العلماء» رجوع می کنیم و از طریق«اکرم العلماء» وجوب اکرام مرتکب صغیره را استفاده می کنیم. «ما الفرق بین المقامین ؟» چه شد که در ما نحن فیه استناد به عام و تمسّک به عام جایز نیست اما در مسألۀ شبهه مفهومیۀ مردّد بین اقل و اکثر در رابطۀ با اکثر تمسّک به عام مانعی ندارد؟ ما فرقی بین اینجا و آنجا ملاحظه نمی کنیم.

فرق بین تمسّک به عام در مقام و شبهه مفهومیه

جواب از این«ان قلت» این است که در مسألۀ شبهۀ مفهومیه چه تردیدش بین اقل و اکثر باشد و چه تردیدش بین متبائنین باشد، اصلا آن مرحلۀ اولی از این مراحل ثلاثه نقص دارد، یعنی کلام اجمال دارد لذا خود شما در تعبیرتان می گویید: مخصّص مجمل مردّد بین اقل و اکثر یا بین متبائنین.

اصلا عنوانی که شما به آن می دهید، عنوان اجمال دارد. معنای اجمال این است که اصلا آن اولین مرحله وجود ندارد، اصلا اصل ظهور تحقّق ندارد منتها اجمال ها فرق می کند. اگر تردید بین متبائنین باشد اصلا کلام«مجمل بتمام المعنی و لیس له ظهور فی خصوص واحد منهما» هیچ گونه احدهما هم ترجیح بر دیگری ندارد. اما اگر اجمال به نحو تردید بین اقل و اکثر شد، نسبت به قدر متیقن که