سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 156

العالمیه را نمی توانم نه به دلیل دوم تمسّک بکنم و نه به دلیل اول، به آن کیفیتی که توضیح دادیم، اما این جا یک دلیل از ناحیۀ مولا در رابطۀ با اکرام آمده است: «اکرم کل جیرانی» غیر از این هم چیزی از مولا صادر نشده است. آیا به مجرد شک در عداوت زیدی که جار مولاست، عبد می تواند از زیربار تکلیف عام«اکرم کل جیرانی» شانه خالی بکند؟ بله؛ آنجایی که قطع دارد به اینکه عمرو دشمن مولاست در عین این که«جار للمولی» آن جا قطعش برای او حجت است. اگر مولا به او بگوید: چرا ترک کردی اکرام عمرو را؟ او در مقابل مولا می ایستد می گوید: من قاطع بودم به این که عمرو عدوّ توست و قاطع هم بودم به این که ارادۀ جدّی تو به اکرام عدوّ متعلق نشده است. در مقابل مولا به این قطع استناد می کند اما این جایی که شک دارد که«هل هو عدو للمولی أو لیس عدوا للمولی» در مقابل تنها دلیلی که از ناحیه مولا صادر شده است به نام«اکرم کل جیرانی» عبد چه جوابی می تواند بدهد؟ این را مرحوم آخوند در اول کلام خود ذکر می کنند.

فرق بین مخصص لفظی و لبّی از نظر عقلا

اما در آخر کلام خود، یک راه و تقریب دیگری ذکر می کنند که این مسائلی که مربوط به باب الفاظ است، (اصاله الظهور، اصاله العموم، اصاله الحقیقه و اشباه ذلک) اینها یک مسائل عقلائی است و ما در اینها تابع عقلا هستیم. خود همین اصاله الظهور که لفظی که ظهور در یک معنایی داشته باشد، متکلم به ارادۀ استعمالیه، آن معنای ظاهر را اراده کرده است، این یکی از اصول عقلایه است و الاّ اصل عقلی نیست، دلیل بر حجیتش بنای عقلا و استمرار سیرۀ عقلا بر این معناست. در ذیل کلامشان می فرمایند: ما باید به عقلا مراجعه بکنیم، به عقلا که مراجعه می کنیم، عقلا بین مخصّص منفصل لفظی و مخصّص لبّی منفصل فرق می گذارند. در مخصّص لفظی منفصل در شبهه مصداقیه، تمسّک به عموم نمی کنند اما در این نوع از این موضوع مخصّصات لبیّه وقتی که به عقلا مراجعه می کنیم می بینیم عقلا تمسّک می کنند و کانّ لازم نیست که ما از عقلا فرقش را هم سؤال بکنیم و علّت فرق را از عقلا بپرسیم و بفهمیم بلکه همین مقدار که ببینیم عقلا در آن جا تمسّک نمی کنند و در این جا تمسّک می کنند، برای ما کفایت می کند. ما در این مسائل تابع عقلا هستیم.

لزوم احراز مسائل عقلی

این بیانی را که ایشان در آخر ذکر کرده اند، اگر احراز کنیم که واقعا در بین عقلا یک چنین مسأله ای مطرح است و یک چنین فرقی وجود دارد، همین طوری است که ایشان می فرمایند که لازم