سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 157

نیست علت مسائل عقلایی را بپرسیم، نه در این جا بلکه در هیچ کجا، اگر دیدیم عقلا به خبر ثقه در باب خبر واحد عمل می کنند، همین برای ما سند و دلیل خواهد بود، حالا چرا عمل می کنند؟ آن چرا را دیگر لازم نیست به دست بیاوریم و علتش را بفهمیم، اگر در ما نحن فیه این معنا احراز بشود، حق با مرحوم آخوند می باشد«لکن انّما الکلام فی اصل الاحراز» از کجا احراز شده است که عقلا در آن صورت، عمل نمی کنند و در این صورت، عمل می کنند؟ ما اگر شک در احراز عقلا هم داشته باشیم، شک در بنای عقلا و عدم بنای عقلا داشته باشیم و احراز نکنیم، همین برای عدم جواز کفایت می کند.

مسائلی که به عقلا مراجعه می شود، نیاز به احراز است بلکه باید بدانیم که این مسأله در بین عقلا چنین است، اما اگر شک داشته باشیم که عقلا به خبر ثقه عمل می کنند یا نه، آیا این کفایت می کند که ما به خبر ثقه عمل بکنیم ؟ در ما نحن فیه اگر شک داشته باشیم که عقلا بین مخصّصات لبیّه و بین مخصّصات لفظیه فرق قائل هستند، با وجود شک، نمی توانیم بین اینها فرق قائل بشویم بلکه باید روی قواعد و ضوابط ، مسأله را بررسی کنیم و برخورد کنیم. وقتی که می خواهیم مسأله را روی ضوابط و قواعد بررسی کنیم، در حقیقت برمی گردیم و به سراغ حرف اول مرحوم آخوند می رویم، حرف اول آخوند این بود که یک حجّت از طرف مولا صادر شده است به نام«اکرم کل جیرانی» در مقابل این یک حجت، اگر زید جار مشکوک العداوه بود و عبد اکرام او را ترک کرد، در مقابل این حجّت عام صادره از طرف مولا، چه دلیلی می تواند ارائه کند و چه راهی برای تخلّف از اکرام این زید مشکوک العداوه قابل ارائه است ؟

عدم فرق بین مخصصات لفظیه و لبّیه

می گوییم: این فرمایش قابل قبول نیست، برای این که اگر دو مطلب را در نظر بگیریم روشن می شود که مخصّصات لبیّه با مخصّصات لفظیه هیچ فرقی ندارند: یکی این که آیا حجّت در رابطۀ با مولا به حجتهای لفظیه اختصاص دارد یا حجتهای عقلیه هم حجتی است که مربوط به مولاست، لذا در آن موردی که عبد قاطع است به این که عمرو عدو مولاست در عین این که جار مولاست، اگر اکرام نکرد و مولا از او مؤاخذه کرد، او می گوید که من قاطع بودم به این که او دشمن توست و قاطع هم بودم به این که ارادۀ جدّی تو به وجوب اکرام دشمنت متعلق نشده است. پس این جا حجتی وجود دارد در عین این که از ناحیۀ مولا غیر از«اکرم کل جیرانی» دلیل لفظی وجود ندارد. پس در رابطۀ با مولا، راه ارتباط و حجّت، منحصر به حجج لفظیه نیست و یکی از این ادلۀ اربعۀ ما که در رابطۀ با استنباط احکام بحث می کنیم، عبارت از عقل است که در مقابل کتاب و سنّت، خودش یک