سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 166

ارجاع مخصصات منفصله به مخصصات متصله

مرحوم محقق نائینی(ره) عدم جواز تمسّک به عام را از طریق دیگری مطرح می کردند، و آن این بود که تمام مخصصات منفصله را به مخصصات متصله ارجاع می دادند و می فرمودند: بعد از آن که ولو با فاصله«لا تکرم الفساق من العلماء» آمد، این مثل یک جاذبه ای که در دلیل قبلی است، جذب همان دلیل قبلی می شود، و به منزلۀ مخصص متصل می شود، در مخصصات متصله هم که همه قائل به عدم جواز تمسّک به عام هستند. ایشان هم وقتی که نوبت به مخصصات لبیّه می رسد، یک تفصیلی غیر از آن تفصیلی که مرحوم محقق خراسانی بیان کردند، ذکر می فرمایند. تقریبا دوتا از ادلۀ اربعۀ ما لفظی است، دوتا هم لبّی است. کتاب و سنّت، لفظی است، عقل و اجماع دلیلان لبیّان. ایشان می فرمایند: وقتی که این دلیل لبّی مثل اجماع، در مقابل دلیل عام قرار می گیرد، گاهی این دلیل لبّی این نقش را دارد که راه مخصص لفظی منفصل را طی می کند(که به نظر ایشان مخصصات منفصله به همان مخصصات متصله برمی گشت) دلیل لبّی که بخواهد راه مخصص لفظی منفصل را طی کند، مگر این راه، چه راهی است ؟ چه خصوصیّتی در این راه وجود دارد؟ می فرماید: دو خصوصیّت در این راه وجود دارد:

خصوصیات مخصص لفظی منفصل

یک خصوصیّت این است که مخصص لفظی منفصل به صورت یک قید و به صورت یک وصف، خودش را به موضوع عام می چسباند، تا حالا موضوع، عمومیّت داشت، امروز که مولا گفت: «لا تکرم الفساق من العلما»، دایرۀ عقل محدود شد، معنای«اکرم العلما» علمایی شد که فاسق نباشند، علمائی که اتّصاف بعدم فسق داشته باشند. پس یک خصوصیّت مخصص منفصل به تعبیر ایشان این است که به صورت قید و به صورت وصف در متعلق دلیل عام خودش را وارد می کند، و دخالت پیدا می کند و می چسباند خودش را به عنوان عام، و عنوان را محدود می کند به دایرۀ همین مخصص، یعنی ماعدای مورد مخصص منفصل.

خصوصیّت دوّمی که در راه مخصص منفصله لفظی وجود دارد که تشخیصش هم به دست خود عبد است، یعنی همان عنوانی که خود عام دارد را باید تشخیص بدهد که«زید عالم او لیس بعالم»، تشخیص اصل عنوان عام به دست عبد است. وقتی که مخصص لفظی منفصل خودش را در دایرۀ متعلق و قید موضوع وارد کرد به تعبیر ایشان: تشخیص به دست خود عبد است، عبد باید بفهمد که