سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 172

می فرماید: با توجه به آن دو خصوصیتی که ما در این مخصص لبّی ذکر کردیم، که یک خصوصیت این بود که مخصص لبی قیدی را در ناحیۀ عام و در موضوع اقتضا نمی کند و ایجاب نمی کند و به منزلۀ یک قید و وصف در دلیل عام وارد نمی شود و با توجه به اینکه گفتیم: تشخیص این عنوان با خود مولاست به لحاظ اینکه در رابطۀ با ملاک حکم مطرح است، نه در رابطۀ با عنوان دلیل لفظی. با توجه به این نکته باید بگوییم: آنچه از ناحیۀ مولا صادر شده، «اللّهم العن بنی امیّه قاطبه» است، آن چند نفری که مسلّم الایمان هستند را یقین داریم که خارج از این جواز لعن هستند اما نسبت به این افرادی که مشکوک الایمان هستند، هم جانب ایمانشان محتمل است هم جانب عدم ایمانشان محتمل است، می گوییم: لابد مولا و ائمۀ ما می دانسته اند که اینها غیرمؤمن هستند و روی اطلاع از عدم ایمان اینها، مسأله را به عنوان عام مطرح کرده اند و به عنوان«اللّهم العن بنی امیه قاطبه» مطرح کرده اند.

پس در حقیقت شک در ایمان داریم، لکن با شک در ایمان به عموم«اللّهم العن» تمسّک می کنیم، تشخیص هم که در رابطۀ با مولا و مربوط به ملاک حکم است. ما از راه شمول«اللّهم العن بنی امیه قاطبه» نسبت به این افراد مشکوک، استکشاف می کنیم که این افراد مشکوک از نظر مولا و از نظر قائل به«اللّهم العن» که جواز لعن از این عبارت استفاده می شود، مسلّم بوده که«لا یکونون مؤمنین».

پس در این قسم مجبوریم که به«اللّهم العن» تمسّک کنیم. بعد برگردیم و از طریق«اللّهم العن» شک در ایمان را برطرف کنیم و بگوییم: شمول«اللّهم العن» نسبت به این طائفه ای که برای ما مشکوک است، کاشف از این معناست که«هذه الطائفه، لایکونون مؤمنین.» از شمول«اللّهم العن» استفاده می کنیم عدم ایمان را و رفع می کنیم شک در ایمان را، و چه بسا این زمینه بشود که اگر یک آثار دیگری بر عدم ایمان این افراد مترتب باشد، از طریق شمول اصاله العموم و کشف عدم ایمان، آن آثار را هم می توانیم مترتب بکنیم.

پس در نتیجه به فرمایش مرحوم محقق نائینی تنها در این مورد از مخصصات لبّیّه، تمسک به عام در شبهۀ مصداقیۀ مخصص جایز است اما در موارد دیگر، مخصص لبّی قسم اول، مخصصات لفظیۀ منفصله، مخصصات لفظیۀ متصله، بطور کلی تمسک به عام در شبهۀ مصداقیۀ آنها جایز نیست. آیا این بیان ایشان قابل مناقشه نیست و این بیان را باید بپذیریم ؟

توضیح معنای مخصص افرادی

مقدمه باید مقداری در رابطۀ با محل نزاع بحث بکنیم ببینیم کجا را داریم نفی و اثبات می کنیم.