سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 174

الفاسق و مصادیق الفاسق من العلماء» تکیه کرده است. گاهی هم این مخصص عنوانی می تواند به صورت تعلیل مطرح باشد. اگر مولا بگوید: «لا تکرم زیدا العالم لانّه فاسق» و عدم وجوب اکرام زید عالم را معلل بکند«بکونه فاسقا» ولو اینکه زید را اخراج کرده، اما چون تعلیل موجب تعمیم است، حکم را می برد روی عنوان، «لا تشرب الخمر لانه مسکر» حکم را می برد روی عنوان مسکریت، «لا تکرم زیدا العالم لانّه فاسق» حکم را می برد روی عنوان فاسق. آن که محل بحث ماست این مخصصات عنوانیّه است، که در این مخصصات عنوانیّه، دو خصوصیت نقش دارد و مطرح است:

یکی اینکه عنوان مطرح است، نه خصوصیات فردیّه. دوم اینکه، واقعیت عنوان مطرح است نه علم به عنوان. وقتی که مولا می گوید: «لا تکرم الفساق من العلماء» یعنی«الفسّاق الواقعی» نه آن را که تو می دانی«انّه فاسق.» علم عبد«بکون زید فاسقا» نقشی در مخصص ندارد. مخصص، عنوان فاسق است، بدون اینکه علم و جهل، مدخلیتی در این عنوان داشته باشد.

بحث ما در شبهۀ مصداقیه در رابطۀ با یک چنین مخصصی است مخصص عنوانی که واقعیّت عنوان در آن دخالت دارد، بدون اینکه علم و جهل در آن مدخلیت داشته باشند، و بدون اینکه خصوصیات فردیّه در آن نقش داشته باشند، در این مخصص عنوانی اگر بعضی از افراد مشکوک شدند که آیا عنوان مخصص بر آنها صادق است یا عنوان مخصص بر آنها صادق نیست، ما می خواهیم ببینیم در این شبهۀ مصداقیّۀ مخصص آیا تمسّک به عام جایز است یا تمسک به عام جایز نیست ؟

عدم فرق بین دو مثال مخصص لبّی

وقتی که این محل نزاع روشن شد، از مرحوم محقق بزرگوار نائینی(ره) سؤال می کنیم که به نظر ما بین این دو مثالی که برای دو نوع مخصص لبّی ذکر فرمودید هیچ فرقی نیست. یک مثال آن بود که گفتیم: در تقلید و مرجعیّت تقلید، فقط اجتهاد نقش دارد اما اجماع قائم شده است بر اعتبار عدالت و این اجماع، عدالت را قید موضوع قرار می دهد و به صورت وصف در رابطۀ با عموم مطرح می کند، یعنی یک جمله هم به«نظر فی حلالنا و حرامنا» اضافه می کند و«کان غیر فاسق، کان عادلا» این هم می شود جزو«انظرو الی رجل منکم»، می گوییم: این حرف درست است اما در«اللّهم العن بنی امیّه قاطبه» با توجه به این نکته ای که ما عرض کردیم که مخصص عنوانی است و علم و جهل در رابطۀ با مخصص عنوانی نقش ندارد، اینجا مخصص لبّی شما از طریق عقل مطرح است. همانطوری که اجماع دلیل لبّی است عقل هم«دلیل لبّی» شما که به عقل مراجعه می کنید آیا روی شخص تکیه