سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 178

کلّ فاسق متعلق شده است، نسبت بین فسق و علم هم نسبت عموم و خصوص من وجه است، دو مادۀ افتراق دارد، و یک مادۀ اجتماع که عبارت از عالم فاسق است.

نتیجه دخول عامین من وجه در مسأله اجتماع امر و نهی

اگر ما توانستیم عامّین من وجه را در مسألۀ اجتماع امر و نهی داخل بکنیم و همان حرفهایی که در رابطۀ با صلاه و غصب مطرح است، در رابطۀ با«اکرم العلماء و لا تکرم الفسّاق» هم همان حرفها را پیاده کنیم و همان حرفها را مطرح بکنیم. نتیجه این می شود: همان طوری که محققین و ما هم در این مسأله از بزرگان محققین تبعیت کردیم که اجتماع امر و نهی یک امر جائز و غیرمحال است و هیچ مانعی ندارد که طبیعت صلاه متعلق وجوب باشد، طبیعت غصب هم متعلق تحریم، و این دو طبیعت بر یک مصداق خارجی متصادق باشند و در نتیجه اگر کسی در دار غصبی نماز خواند هم امر صلاتی را امتثال کرده است و هم مخالفت نهی«لا تغصب» از او تحقق پیدا کرده است. نسبت به«أقیموا الصلاه» ممتثل است، نسبت به«لا تغصب» مخالف و عاصی است و مانعی هم ندارد که دو عنوان بر یک عمل، یک تحریک و تحرّک، یک حرکت و سکون خارجی، منطبق بشود. به اعتبار یک عنوان، امتثال باشد و به اعتبار عنوان دیگر، مخالفت و معصیت باشد. حتی برخلاف بعضی از محققین که اجتماع امر و نهی را جایز می دانند لکن در عین حال صلاه در دار غصبی را باطل می دانند و یا احتمال بطلانش را می دهند عرض کردیم که مسأله اینطور نیست، صلاه در دار غصبی، صحیحا واقع می شود، برای اینکه هیچ مشکله ای از نظر صحّت، عبادیّت، قصد تقرب در آن وجود ندارد، برای اینکه مقرّبیت را در رابطۀ با صلاتیت قصد می کند، یعنی نمازش را در دار غصبی، برای خدا انجام می دهد، در عین اینکه مرتکب محرم هم هست«لانّه غاصب و متصرّف فی العین المغصوبه» که نتیجۀ صحت عبادت در دار غصبی را هم در مسألۀ اجتماع امر و نهی ذکر کردیم.

روی این مبنا در«اکرم العلماء و لا تکرم الفساق»، (لقائل أن یقول) که هردو حکم مجتمع بشوند، دو مادۀ افتراق دارد: یک مادۀ اجتماع، در مادۀ اجتماع«بما انّه عالم» وجوب اکرام داشته باشد و«بما انّه فاسق» حرمت اکرام داشته باشد. چون عنوان، دخالت دارد، عنوان، مطرح است، «بما انّه من مصادیق العلماء، واجب الاکرام و بما انّه من مصادیق الفسّاق، محرّم الاکرام» باشد.

بررسی قید مندوحه در اجتماع امر و نهی

در ذهن شما یک مطلبی که مرحوم آخوند در یکی از مقدمات اجتماع امر و نهی ذکر فرمودند