سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 18

«مطلق الرجل» است. وقتی که ما می بینیم مولا می گوید: «اکرم کلّ رجل» همان طوری که در برابر مرئه استفاده می کنیم که این عنوان رجولیت دخالت در موضوع دارد و تکیۀ مولا روی این عنوان است، همین طور هم باید استفاده کنیم که عنوان عالمیت هیچگونه نقشی ندارد، رجل عالم عنوانا و موضوعا غیر«مطلق الرجل» است.

این نه به معنای این است که مقدمات حکمت در رجل جاری می کنیم؛ نه، خود کلمۀ رجل اصلا مفادش این است، هم عنوان مرئه را سلب می کند که یک عنوان مغایر با رجل است و هم مدخلیت عنوان علم را نفی می کند، «زائدا علی عنوان الرجولیه». پس خلاصۀ بیان ایشان این است که بعد از آن که می دانیم که آن چیزی که از لسان مولا صادر شده است همین«اکرم کلّ عالم» است می فهمیم که تکیه گاه مولا و توجه مولا به همین عنوان رجولیت است بدون این که مسألۀ دیگری در کار باشد.

اشکال نقضی محقق حائری ره بر مستشکل

بعد ایشان یک اشکال نقضی می کنند، می فرمایند: اگر کسی این حرف ما را نپذیرفت و گفت: باید اول یک مقدمات حکمت و اطلاقی در رجل جریان پیدا کند، بعد کلمۀ کلّ دلالت بر استیعاب افراد طبیعت مطلقه داشته باشد؛ ما این کلام را نقض می کنیم، به چه نقض می کنیم ؟ به همانجایی که مولا به لسان اطلاق مسأله را بیان می کند، نه به لسان عموم. مثل«اکرم رجلا» که به لسان اطلاق است.

چطوری نقض می کنیم ؟ ایشان این طوری بیان می کنند: شما که می خواهید در«اکرم رجلا» اطلاق را جاری کنید، می توانیم از شما سؤال کنیم که اطلاق را در چه چیزی جاری می کنید؟ موضوع چیست که دارید اطلاق را در آن جاری می کنید؟ سه تا احتمال بیشتر جریان ندارد:

آن رجلی که مجرای اطلاق است و می خواهید در آن اطلاق و مقدمات حکمت را پیاده کنید، لکن هنوز مقدمات حکمت جریان پیدا نکرده، از شما سؤال می کنیم که در کدام رجل شما اطلاق را پیاده می کنید؟ در رجل مطلق یا رجل مقید به علم یا رجل مهمل یعنی آن که در مقام بیانش نیست، شما اطلاق را در آن پیاده می کنید؟ دیگر شق رابع هم تصور نمی شود.

اگر شما بگویید: در رجل مقید به علم می خواهیم اطلاق جاری کنیم، فرض این است که شما با اجرای اطلاق می خواهید این تقیید به علم را از بین ببرید، شما که در«اکرم رجلا» اطلاق را پیاده می کنید، هدفتان این است که قید عالمیت را نفی کنید و کنار بزنید. پس هدف از اجرای اطلاق، نفی مدخلیت قید علم است، اگر می خواهید با اطلاق، مدخلیت قید علم را نفی کنید دیگر نمی شود که موضوع اطلاق و مورد اطلاق رجل مقید به علم باشد؛ در رجل مقید به علم که نمی شود با اطلاق