سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 184

حکم ماده اجتماع با جریان مرجحات خبریه

اما اگر فرض کردیم که این دو دلیل متعارض، دو روایت هستند و عرف هم این دو را در رابطۀ با مادۀ اجتماع، متعارض می بیند لذا اخبار علاجیه که در رابطۀ با خبرین متعارضین وارد شده است، اینجا را هم شامل می شود، منتها نسبت به مادۀ اجتماعشان، نسبت به همان جایی که بین این دو دلیل تنافی هست، اگر عالمی عادل شد، خارج از مسألۀ تعارض است، اگر فاسقی، غیرعالم بود، خارج از دائرۀ تعارض است اما در مادۀ اجتماع خبران متعارضان، مثل مقبولۀ ابن حنظله و سایر اخبار علاجیه وارد شده که در مورد خبرین متعارضین است، اینجا هم این دو عامین من وجه در دائرۀ مقبولۀ ابن حنظله می افتد و فرض کردیم که یکی از مرجحاتی که در آنجا ذکر شده است، از موافقت مشهور و موافقت کتاب، مخالفت عامه و امثال ذلک از باب مثال، جانب«لا تکرم الفساق» را تأیید می کند لذا نتیجه این می شود که در مادۀ اجتماع که عبارت از عالم فاسق است بواسطۀ وجود تعارض و بواسطۀ اینکه دلیل«لا تکرم الفساق» ترجیح دارد، «لا تکرم» در مورد عالم فاسق بر اکرم تقدم دارد. منتها علت تقدم، وجود یکی از مرجحاتی است که فرضا در مقبولۀ ابن حنظله به عنوان مرجح مطرح شده است.

در نتیجه اینجا اینطور می شود که اگر یک موردی را بدانیم«انّه عالم فاسق» روی رجحانی که دلیل«لا تکرم» دارد با اینکه معارض«اکرم العلماء» است اما روی رجحان و تقدمی که آن دلیل دارد، باید نسبت به عالم فاسق«لا تکرم الفساق» پیاده شود.

اما اگر فرض کردیم که مرجح وجود دارد اما«زید عالم» اما«مشکوک الفسق» ترجیح هم با«لا تکرم الفساق» است، عالمیت زید محرز است از نظر انطباق به عنوان فسق برای ما مشکوک است، اینجا چه معامله ای باید کرد؟ اینجا عین بحث اصلی ما خواهد بود، برای اینکه در بحث اصلی خودمان که«اکرم العلماء و لا تکرم الفساق من العلماء» بود آنجا شما می گفتید که وجود مخصص، کشف از این معنا می کند که مراد جدی در«اکرم العلماء» برخلاف مراد استعمالی عبارت از اکرام عالم متصف«بأنّه غیر فاسق» بود که دائرۀ مراد جدی محدود است. لذا ما در آنجا در شبهۀ مصداقیه می گفتیم نه می توانید به«لا تکرم الفساق من العلماء» تمسک بکنید، برای اینکه فسق را احراز نکرده اید، نه می توانید به«اکرم العلماء» تمسک بکنید برای اینکه از نظر ارادۀ استعمالیه شامل این مورد هست اما از نظر ارادۀ جدیّه چون در مراد جدی قید وجود دارد، «عالم غیر فاسق» و شما نمی دانید که این عالم غیرفاسق هست یا نه، لذا دستتان از تمسک به«اکرم العلماء» کوتاه است.

عین همین مطلب در این فرض ما پیاده می شود، برای اینکه بعد از اینکه«لا تکرم الفساق» به