سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 198

در رابطۀ با این فرد کنار بزنید و هم به جای او، وجوب اکرامی را که«اکرم کل عالم» دلالت می کند را بیاورید و حکم بکنید به وجوب اکرام این ؟ اصلا چه ربطی بین دلیل عام و دلیل خاص وجود دارد؟ دو عنوان در کار است. یک عنوان در دلیل عام اخذ شده، یک عنوان هم در دلیل خاص اخذ شده است. شما با کمک استصحاب، نفی عنوان مأخوذ در دلیل خاص را می کنید«لا تکرم الفسّاق من العلماء» کنار می رود اما شما نمی دانید که این مصداق برای عام هست یا نه ؟ نه برای اینکه شک در عالمیت دارید؛ در مسألۀ شک در عالمیت عرض کردیم، اگر زید قبلا عالم بوده شما الان شک در بقای علمش داشته باشید، استصحاب کنید«اکرم کل عالم» را پیاده کنید. اگر زید قبلا عالم نبوده و حالا شک دارید که جهلش تبدّل به علم پیدا کرده یا نه ؟ استصحاب عدم عالمیت کنید و«اکرم کل عالم» را کنار بزنید اما این استصحاب ها، عالمیت و عدم عالمیت در رابطۀ با خود عنوانی است که در دلیل عام اخذ شده اما شما اینجا عنوان مشکوکتان آن عنوانی است که در دلیل مخصّص اخذ شده است. پس در نتیجه، استصحاب کاربردش نفی ثبوت حکم مخصّص است، و از آن طرف هم که تمسّک به عام در شبهۀ مصداقیۀ مخصّص جایز نیست از«اکرم کل عالم» هم دست کوتاه است. پس چه کنیم ؟ بگوییم: حرمت اکرام ندارد، وجوب اکرام هم«اکرم کل عالم» را نمی توانید به آن تمسّک بکنید درحالی که ما یک ملازمۀ عقلی در اینجا نزدمان روشن است و آن این است که اگر زید عالم بود از دو حال بیرون نیست«اما ان یکون واجب الاکرام و اما ان یکون محرّم الاکرام» حکم سومی اینجا وجود ندارد. اگر عالمیت زید محرز شد یا فاسق است و محرّم الاکرام است یا غیرفاسق است و واجب الاکرام اما شمای مرحوم محقق عراقی یک مطلب سومی را اینجا پیاده می کنید می گویید:

حرمت اکرام ندارد، دلیلی هم بر وجوب اکرام این قائم نشده درحالی که اصل عالمیت این محرز است، و تردیدی در تحقّق عنوان عام که عبارت از عالمیت باشد وجود ندارد.

عدم جریان استصحاب در موضوعات و عناوین

ایشان می فرماید: نه اینکه ما به این ملازمۀ عقلیه توجه نداشته باشیم لکن خود شما کانّ در باب استصحاب گفته اید که اگر استصحاب در موضوعات و عناوین نفیا یا اثباتا جریان پیدا کند لوازم و ملازمات عقلیه بر آن ترتّب پیدا نمی کند. ملازمات عقلیه در استصحابات موضوعیه مطرح نیست.

آن چیزی که در استصحابات موضوعیه مطرح است تنها اثبات حکم شرعی یا نفی حکم شرعی است. استصحاب خمریت کنید تا«لا تشرب الخمر» پیاده بشود استصحاب عدم خمریت کنید تا جلوی پیاده شدن«لا تشرب الخمر» را بگیرید، اما نه استصحاب خمریت و نه استصحاب عدم