سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 219

دیگری ملاحظه نمی کنیم نمی توانیم به خودمان اجازه بدهیم که در واقعیت محکیه اتحاد و هو هویه تحقق دارد، اما در قضیه لفظیه و یا قضیه معقوله یک امری زائد بر واقعیت است و غیر از آن واقعیت تحقق دارد و این راهی نیست که انسان حتی احتمالش را بتواند بدهد، لذا تطابق قضیه لفظیه و معقوله با واقعیت محکیه دارد و ما در خارج می بینیم که زید و انسان دو تا نیست و زید و قائم دو تا نیست، چاره ی نداریم که همان بیان مرحوم آخوند را در باب مشتق ملاک قرار بدهیم و بگوییم ملاک حمل اتحاد و هو هویت است و اتحاد و هو هویت، با نسبت قابل سازش و جمع نیست.

لکن یک نوع قضایای حملیه داریم که اینها درصد کمی از قضایای حملیه را تشکیل می دهد به نام قضیه حملیه مؤوله و در آنها وقتی که روی ظاهر آنها ما تکیه می کنیم مسئله نسبت در کار است مثل اینکه شما به جای«الجسم ابیض» بگویید«الجسم له البیاض» و به جای«زید قائم» بگویید«زید له القیام» این قضیۀ زید له القیام قضیه است و زید الجسم له البیاض قضیه است این را اگر ما به ظاهرش و به همین عرض می شود، معنای فعلی اش جمود کنیم، زید موضوع است و بیاض هم شیء دیگری است و له هم عامل ارتباط بین جسم و بیاض و بین زید و قیام است اما وقتی که همین جا هم شما به ادبیت مراجعه می کنید و از یک ادیب و نحوی سؤال می کنید که این«الجسم له البیاض» این له به چه متعلق است ؟ باید به یک چیزی متعلق باشد و می گوید اینجا یک«حاصل» ی و یک«ثابت» ی در این عناوین اینجا در کار است و محفوظ است وقتی که ما آن عنوان محفوظ را اگر ظاهرش کردیم و به جای«الجسم له البیاض» گفتیم«الجسم کائن له البیاض، کائن له البیاض» متحد با زید است. زید با بیاض نسبت دارد و با قیام نسبت دارد و با کائن له القیام و زید همان کائن له القیام است و جسم همان کائن له البیاض است اما اگر با خود بیاض مقایسه بشود، جسم با بیاض دو تا هست و بین آنها نسبت وجود دارد اما وقتی که کائن و ثابت پیش آمد بازهم مسئله اتحاد و هو هویت مطرح است پس در قضایای حملیه مؤوله هم روی ظاهرش مسئله نسبت است و اما روی واقعش باز برمی گردد به همان حملیه غیرمؤوله و کاملا بین آنها اتحاد و هو هویت در کار است.

پرسش:

1 - مراد از قضایای حملیۀ مؤوله را بیان کنید.

2 - معنای قضیۀ حملیه به حمل شایع صناعی چیست ؟

3 - اشکال استاد به مرحوم آخوند ره در ملاک حمل و اتحاد را توضیح دهید.

4 - کیفیت تغایر اعتباری بین دال و مدلول را بیان کنید.