سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 226

درس ششصد و پنجاه و دوم

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوه و السّلام علی سیّدنا و مولینا و نبیّنا أبی القاسم محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و علی آله الطیّبین الطّاهرین المعصومین و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین، من الآن الی قیام یوم الدّین.

تقسیم قضیه به محصّله و معدوله

در رابطۀ با قضیه، چه قضیۀ موجبه باشد و چه قضیۀ سالبه، یک تقسیمی شده است و آن این است که گاهی قضیه، قضیۀ محصّله و گاهی قضیۀ معدوله است. این تقسیم هم در رابطۀ با قضایای موجبه است و هم در رابطۀ با قضایای سالبه. قضیۀ محصّله آن است که در ناحیۀ موضوع و در ناحیۀ محمول، دو امر ایجابی و وجودی فرض شده باشد، مثل«زید قائم» که موجبۀ محصّله است یا«لیس زید بقائم» که سالبۀ محصّله است برای اینکه هم در موجبه و هم در سالبه آن چیزی که به عنوان موضوع مطرح شده است، زید است و آن چیزی هم که به عنوان محمول مطرح شده است، عبارت از قائم است. پس«زید قائم» روی این تقسیم«موجبه محصّله» و«لیس زید بقائم، سالبه محصله» برای اینکه هردو اشتراک دارند در اینکه موضوع و محمول آنها به عنوان یک امر وجودی یعنی امر ایجابی مطرح شده است. و اما قضیۀ معدوله آن است که در ناحیۀ موضوع یا در ناحیۀ محمول، یک امر