سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 233

که شما بگویید: «زید الذی لا یکون قائما مثلا کذا» که این«زید الذی لا یکوم قائما» این تحلیل همان قضیه موجبه سالبه المحمول است.

حالا ممکن است که در ما نحن فیه بعد از آن که عام به یک مخصص منفصلی تخصیص خورد اگر از مولا سؤال کنیم که مراد جدی شما در رابطۀ با این امری که صادر کردید چیست ؟ ممکن است در مقام جواب به این صورت جواب دهد، بگوید: «اکرام عالمی که لا یکون فاسقا» که در مقام تعبیر «العالم الذی لا یکون فاسقا» این مراد جدی اکرام مولا و امر به اکرامش است. این هم صحیح. لکن در بادی نظر انسان ممکن است که این احتمال سوم را مطرح کند، بگوید: آن نبود عنوان مخصص وقتی که با عام ملاحظه می شود و یک حاصل جمعی در رابطه با مراد جدی می خواهیم بدست آوریم، حاصل جمعش یک سالبۀ محصله شود، سالبۀ محصله تنها قضیه ای بود که با انتفای موضوع هم صادق بود، یعنی بگوییم: بعد از آن که از مولا سؤال کردیم که مراد جدی شما چیست ؟ بگوید: عالم غیرفاسق شبیه«لیس زید بقائم» است، که هم می سازد با این که عالم باشد و اتصاف به فسق نداشته باشد، و هم بسازد با این که عالم نباشد تا این که اتصاف به فسق داشته باشد، آیا این مطلبی که ما ذکر کردیم، که در حقیقت دو خصوصیت در آن بود، یکی این که مخصص منفصل روی مراد جدی اثر می گذارد، کشف از تضییق دایره مراد جدی می کند؟

تضییق امر عدمی در ارادۀ جدی مولا

مطلب دوم این بود که تضییقش هم در رابطۀ با یک امر عدمی است«عدم کونه فاسقا» و«عدم کونه متصفا بالفسق» آیا این تضییق در رابطه با یک امر عدمی همان طوری که می تواند به نحو موجبه معدوله باشد، می تواند به نحو موجبه سالبه المحمول باشد، سؤال این است که آیا می تواند به نحو سالبۀ محصله هم باشد؟ که مراد جدی مولا مجموعا این باشد که یا عالم باشد و فاسق نباشد، یا عالم نباشد«حتی یکون فاسقا» آیا می شود به مولا کسی در این عام و خاص این معنا را نسبت دهد که اراده جدیه مولا به یک قضیه سالبه منتفیه حتی با انتفای موضوع تعلق گرفته است ؟ یا این که نه اگر انسان به مولا مراجعه کند، و بگوید: در رابطۀ با عالمیت از نظر شما چیست ؟ مولا می گوید: عالمیتش که بحث ندارد، آن یک مسأله مسلمی است، آن نقش اولی را در مسأله وجوب اکرام دارد، نقش اساسی در مسأله وجوب اکرام دارد، و مسأله بعدی«عدم کونه فاسقا» این نقش دوم را دارد.

پس ما نمی توانیم با این که خودمان می گوییم: مخصص منفصل روی مراد جدی تضییق به وجود می آورد و با این که می گوییم: تضییقش در رابطۀ با یک امر عدمی است«عدم کونه فاسقا». اما