سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 236

مرأه قرار می دهیم و می گوییم: «ماهیه هذه المرأه قبل ان توجد، لم تکن قرشیه» برای این که قرشیه از اوصاف وجود است، از عوارض وجود است و چیزی که از عوارض وجود است، پس در عالم ماهیت قبل الوجود تحقق ندارد، آن وقت می گوییم: «هذه المرأه ماهیه و فی زمن قبل الوجود لم تکن قرشیه» حالا که وجود پیدا کرد، حالا که متولد شد، ما شک می کنیم در این که اتصاف به قرشیه پیدا کرد یا نه ؟ همان استصحاب عدم را جاری می کنیم، آن هم نه روی کلی، روی همین«هذه المرأه المشخصه فی زمن قبل وجودها و ماهیتها لم تکن قرشیه». حالا ما استصحاب عدم قرشیه آن را جاری می کنیم.

جواب استاد از محقق حائری ره در استصحاب عدم قریشی

جواب از فرمایش ایشان یک جمله است و آن این است که بنابر آن طوری که محققین و بزرگان فلاسفه ثابت کردند، اصلا ماهیت یک امر اعتباری است و ما نمی توانیم قبل الوجود یک چیزی را به عنوان ماهیت برای آن یک حقیقت و یک اصالتی قائل شویم، اصاله مربوط به وجود است. و تا زمانی که وجود تحقق پیدا نکند، ماهیت جز یک امر اعتباری چیزی نیست، آن وقت یک امر اعتباری غیر واقعی که محققین اصاله را برای وجود قائل شدند و دلیل مخالفین خودشان را علیل دانستند، «انّ الوجود عندنا اصیل، دلیل من خالفنا علیل» معنایش این است که ماهیه لا اصاله لها، وقتی که«لا اصاله لها» ما اصلا قضیه متیقنه نداریم، بگویید: این ماهیت«لم تکن قرشیه» ماهیت چیزی نیست که قرشی باشد یا نباشد.

ماهیت«لم تکن قرشیه» معنایش این است که شما برای ماهیت هم یک تحقّق و یک اصالتی فرض کردید و اشکال در ذهن شما نیاید که پس اگر مسأله این طور است، اصلا لوازم ماهیت یعنی چه ؟ شما نگفتید زوجیت لازمه ماهیت اربعه است، پس این لازم و ملزوم، ملزوم چیزی نیست ؟ اگر چیزی نیست، «کیف یکون لها لازم» پس چرا شما لازم را به لازم وجود و لازم ماهیت تقسیم کردید؟ جوابش همان بود که من آن روز هم گفتم، مقصود از لوازم ماهیت این است که به صورت قضیۀ تعلیقیه، اگر برای ماهیت غیر از وجود خارجی و غیر از وجود ذهنی یک تحصّل و تقرّری بود، بازهم زوجیت عارض ماهیت بود، اما به صورت قضیه تعلیقیه، آن هم با کلمۀ لو که دلالت بر شرطیۀ خاصه می کند و الا معنای این که«الاربعه زوج» و زوجیت لازمۀ ماهیت اربعه است، این نیست که اربعه یک واقعیتی با قطع نظر از وجود ذهنی و وجود خارجی دارد، خصوصیت لوازم ماهیت در رابطه با این قضیۀ شرطیه است که اگر غیر از وجودین یک تحصّلی برای ماهیت شما تصور