سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 242

مترتب بر مستصحب است و همینطور ملزومات عقلیه، و همینطور ملازمات عقلیه و همینطور لوازم و ملزومات و ملازمات عادیه را به استصحاب ثابت کنیم.

فرق استصحاب مثبت با استصحابات معموله

پس راه دومی که به عنوان جواب از استصحاب قرشیت مطرح است این است که بر فرض که آن اشکال اتحاد قضیتین و وحدت قضیه متیقنه و مشکوکه را کنار بگذاریم لکن با این مثبتیت چه کنیم ؟ این استصحاب مثبت است، به خلاف آن استصحابات معموله که مستصحب ما«عدم اتصاف زید العالم بکونه فاسق» است. یک ماه پیش، زید عالم بود«و لم یکن متصفا بانّه فاسق»، همین عدم اتصاف زید عالم محرز العالمیه بکونه فاسقا که الان برای ما مشکوک است، برای اینکه احتمال می دهیم که یک فسقی از او صادر شده باشد، همین عدم اتصاف را ما استصحاب می کنیم، آثار خود همین عدم اتصاف را بار می کنیم، برای اینکه بعد از آنکه«اکرم العلما» به«لا تکرم الفساق» تخصیص خورد، مراد جدی، عالم غیرفاسق شد و ما همین معنا را استصحاب می کنیم. عالم بودن محرز و اتصاف یا عدم اتصاف به فسق و یا اتصافش به عدم الفسق که فرق نمی کند، مستصحب و مجرای استصحاب ما قرار می گیرد. اما در ما نحن فیه قضیه متیقنه ما این نبوده است که«هذه المرأه الموجوده لم تکن قرشیه» بلکه قضیه متیقنه ما یک سالبه محصّله با انتفاء موضوع بوده است، مرئه ای نبود تا اینکه قرشیه باشد. حالا این را استصحاب کردیم و آوردیم مقابل مرأه در حال ولادت قرار دادیم.

اینجا ولادت وجدانی است، عدم قرشیت بنحو سالبه محصّله مستصحب است، اما چه سبب می شود که این سالبۀ محصّله را بقاء و استدامه با وجود موضوع مرتبطش بکند؟ هیچ مسأله ای غیر از عقل در اینجا راه ندارد. عقل می گوید: مرأه که هست، آن هم که می شود غیرقرشیه باشد با وجود موضوع مرأه است، و شما هم که غیرقرشیه به نحو سالبه محصّله استصحاب کردید پس لامحاله با کلمۀ«فاء» می گویید: «فبالنتیجه تکون هذه المرأه غیر قرشیه» این بالنتیجه را عقل می گوید، درحالی که در باب استصحاب وقتی که پای عقل در رابطه با موضوع و اثبات موضوع در کار آمد، این«یکون مثبتا» و استصحاب و سایر اصول مثبته«علی ما هو مقتضی التحقیق عند المحققین لیس بجار».

پس در نتیجه اینطور شد که استصحاباتی نظیر استصحاب عدم قرشیه و مثل استصحاب عدم قابلیت تزکیه، نه عدم وقوع تزکیه، چون بحث است که آیا در بعضی از حیوانات قابل تذکیه هست یا نه ؟ نظیر این استصحاب عدم قرشیه در رابطه با عدم قابلیت تذکیه و همینطور مشابهات دیگری هم دارد به نظر ما هیچ یک از این استصحابات جریان پیدا نمی کند.