سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 253

فی طاعه اللّه» در مقابل عموم دلیل وجوب وفاء به نذر عنوان حکومت دارد.

آیا غیر از مسأله تخصیص و غیر از احتمال حکومت، یک احتمال سوّمی هم در اینجا جریان دارد؟ وقتی که دلیل وجوب وفاء به نذر با دلیل«لا نذر الا فی طاعه الله» ملاحظه شوند، آیا غیر از مسألۀ احتمال تخصیص و احتمال حکومت، جایی برای احتمال سوم باقی می ماند؟ «بیننا و بین وجداننا» با آن ضوابطی که در دست ما هست و با آن معیارها و موازینی که در اختیار ما هست، غیر از این دو احتمال، دیگر احتمال سومی وجود ندارد.

وضوح معنای طاعه الله

حالا ما روی هردو احتمال با بعضی از فقهایی که در این مسأله، تمسک به عموم ادله وجوب وفاء به نذر کردند صحبت می کنیم و می گوییم: برای ما توضیح بدهید، شما که شک می کنید در اینکه آیا وضو به ماء مضاف صحیح است یا نه، ولو اینکه مشکوک خودتان و تعبیرتان را از مشکوک، به عنوان صحّت و بطلان مطرح می کنید، اما واقعیتش این است که اگر وضو به ماء مضاف، «طاعه اللّه» باشد، این«یکون صحیحا» اما اگر طاعه الله نباشد، «یکون باطلا». پس شک شما در صحت وضو به ماء مضاف و بطلان به ماء مضاف، در حقیقت برگشت به این است که همان طوری که وضوی به ماء مطلق، قطعا«طاعه اللّه» است، آیا وضوی به مایع مضاف هم«یکون طاعه للّه أم لا یکون طاعه للّه ؟»

درست است که این مسأله باید از شارع گرفته بشود، اما شما در مفهوم«طاعه اللّه» تردید ندارید.

اینطور نیست که از شما بپرسند که«ما معنی طاعه الله ؟» شما در جواب بمانید و یا تردید بین اقل و اکثر داشته باشید. مثلا در مسأله فسق، اینجایی که شبهۀ مفهومیۀ فسق مطرح می شد، می گفتید: انسان ممکن است که در مفهوم فسق تردید داشته باشد که آیا فاسق اختصاص دارد به آن کسی که تنها گناه کبیره مرتکب می شود و یا اینکه اگر کسی گناه صغیره هم مرتکب شد«یکون فاسقا؟» آنجا شبهه، شبهۀ مفهومیه بود و تردیدش بین اقل و اکثر بود، یک قدر متیقنی داشت و یک زائد مشکوک که مشکوکیتش در رابطه با مفهوم فسق بود. اما اینجا شما در معنای«طاعه الله» تردید دارید، آیا«طاعه الله» مردد بین متبائنین است ؟ مردد بین اقل و اکثر است ؟ در این مفهوم آیا تردیدی هست و یا اینکه اگر از شما بپرسند«ما معنی طاعه الله ؟» می گویید: هر امر راجحی که انسان را به خدا نزدیک بکند «هو طاعه الله»، دیگر در این مفهوم از نظر قلّت و کثرت، تردید ندارید. پس تردیدتان در وضوی به ماء مضاف، چه نوع تردیدی است ؟ هیچ راهی غیر از این ندارید که بگویید: این شبهۀ مصداقیه مخصّص است. مثل آنجایی که شما معنای فسق را بدانید لکن ندانید که در خارج، این معنای مسلّم