سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 266

عام قطعی و خاص معین و شک در تخصیص آن

آخرین تنبیهی که در بحث تمسک به عام در شبهۀ مصداقیه داریم و در بعضی از موارد فقه، بعضی از فقها از این راه خواسته اند، استفاده بفرمایند، عنوانش این است، اگر ما عمومی فرضا به نام «اکرم العلماء» داشته باشیم که قطعا از ناحیۀ مولا صادر شده است. در خارج یک زیدی وجود دارد، که مولا گفته«لا یجب اکرامه» گفته است«حرام اکرامه» چون در مخصصات، گاهی همان نفی حکم عام مطرح است، گاهی ضد حکم عام در مورد مخصص ثابت است، گاهی مولا می گوید: «لا یجب اکرام الفساق من العلماء» گاهی می گوید: «لا تکرم الفساق من العلماء» که ضد حکم عام را در مورد اکرام فساق از علماء ثابت می کند. حالا یک زیدی را ما در خارج داریم، این زید زید بن عمرو است و دیگر تعدد هم ندارد، دو زید هم ما در خارج نداریم مثل آن مثالهایی که سابق می زدیم، زید مشخص موجود«فی الخارج الذی یکون ابن عمرو» است مولا گفته است که این زید«لا یجب اکرامه». تردید ما در این است که این زیدی را که مولی گفته است«لا یجب اکرامه» آیا این زید از مصادیق علما است و مولا گفته است«لا یجب اکرامه»؟ یا اینکه نه این زید اصلا از مصادیق علما نیست و حکمی هم که در رابطۀ با زید مولا صادر کرده است، اصلا هیچ ربطی به مسئلۀ«اکرم العلماء» ندارد. پس مورد این است که یک«اکرم العلماء» مسلّم صادر از مولا به نحو العموم هست، یک«لا یجب اکرام زید بن عمرو» هم از ناحیۀ مولا صادر شده است، تردید ما این است که آیا این زید بن عمرو«هل یکون عالما» که اگر عالم باشد این«لا یجب اکرامه» تخصیص در«اکرم العلماء» است. خوب مانعی هم ندارد تخصیص در«اکرم العلماء» باشد. یا اینکه نه این زید بن عمرو اصلا به تعبیر علمی، خروجش به نحو تخصص است این«لا یکون عالما» و این«لا یجب اکرامه» تخصیص«اکرم العلماء» نیست، بلکه«اکرم العلماء» به نحو عموم به قوت خودش باقی است، بدون اینکه هیچ تخصیصی در او عارض شده باشد. شما می خواهید اینجا چه کنید؟ شما می خواهید بفهمید که زید عالم است یا جاهل ؟ حکمش که بر شما مشخص است، مولا که گفته است«لا یجب اکرام زید بن عمرو» زید بن عمرو هم که تعدد ندارد، یک فردی بیشتر به نام زید بن عمرو ما در خارج نداریم. حالا شما شک داشته باشید که«انه عالم أو جاهل» می خواهید چه استفاده ای در اینجا داشته باشید؟

بعضی از فقها که حالا مثالش را عرض می کنیم، گفته اند که ما می آییم در مورد این زید بن عمرو که مسلّم«لا یجب اکرامه» لکن چون شک داریم که آیا خروجش از«اکرم العلماء» به نحو تخصص یا به نحو تخصیص است ؟ اینجا دست بدامان اصاله العموم می شویم و از راه اصاله العمومی که در