سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 267

«اکرم العلماء» جاری می شود، استفاده می کنیم که این زید بن عمرو«لا یکون عالما بل یکون جاهلا».

خوب حالا جاهل باشد، می خواهید چه کنید؟ نتیجتا اگر یک آثار دیگری غیر از مسألۀ«لا یجب اکرامه» بر جاهل مترتب شده باشد، مثلا فرض کنید اگر تعلیم جاهل واجب باشد، می گوییم خوب ما دلیل پیدا کرده ایم که این زید بن عمرو جاهل است و در نتیجه تعلیمش برای ما واجب است، واجب است بر انسان عالم که جاهل را تعلیم بکند. پس در حقیقت اصاله العموم را نه در رابطۀ با وجوب اکرام و عدم وجوب اکرام می خواهیم از آن استفاده کنیم. از طریق اصاله العموم اثبات می کنیم که خروج این زید به نحو تخصص است و معنی خروجش به نحو تخصص این است که«انه لیس بعالم بل هو جاهل و اذا ثبت انه جاهل» آثاری که بر جهل این مترتب است، سایر آثاری که در مورد جاهل مطرح است آن آثار را برای ما لازم است که پیاده کنیم و ترتیب بدهیم.

تشبیه ما نحن فیه با مسألۀ غسالۀ نجس

در فقه یک مسأله ای هست که آیا غسالۀ نجس«نجس أم لا؟» غسالۀ نجس، یعنی آن آبی را که انسان استعمال می کند در تطهیر نجاست خبثیه، حالا مسألۀ ماء استنجاء را کنار بگذارید، ماء استنجاء خودش حکم خاصی دارد و او جای بحث نیست. اما اگر دست شما نجس شد، یک آب قلیلی را برای تطهیر این دست نجس استعمال کردید این آبی که در مقام استعمال به کار می رود و از دست شما جدا می شود این را اصطلاحا در فقه به آن غساله می گویند و این مورد بحث واقع شده است که آیا این غساله نجس است یا پاک است ؟ و در آنجاهایی که نیاز به تعدد غسل دارد بعضی هم بین غسالۀ اولی و غسالۀ ثانیه تفصیل قائل شده اند، که این خودش یکی از مسائل مشکلۀ کتاب طهارت است و آن مسئلۀ نجاست غساله است. لکن چه آنهایی که قائلند به اینکه غساله نجس است و چه آنهایی که قائلند به اینکه غساله نجس نیست در یک جهت هردو متفقند و آن یک جهت این است که غساله، اگر هم نجس باشد«لا یکون منجّسا» در عین اینکه نجس هست، تأثیر در نجاست ملاقی نمی کند و موجب سرایت نجاست به ملاقی نمی شود. پس چه قائل به نجاست و چه قائل به عدم نجاست این معنی را قبول دارند که«الغساله لا تکون منجسه» ولو اینکه در نجس بودن خودش اختلاف وجود دارد، اما در عدم منجسیت آن تردیدی نیست. اینجاست که بعضی از فقها عین مسئلۀ ما نحن فیه را پیاده کرده اند، به این صورت گفته اند: که شما قبول دارید که غساله«لا تکون منجسه». می گوییم بله مثل اینکه قبول دارید زید«لا یجب اکرامه» می گوییم ما یک دلیل عامی داریم، که این دلیل عام می گوید«کل نجس منجس» هرچیزی که خودش اتصاف به نجاست داشته باشد، این تأثیر می کند