سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 278

این مورد که می خواهیم به اصاله العموم مراجعه بکنیم، آیا رجوع به اصاله العموم هیچ گونه قید و شرط و خصوصیتی ندارد و به تعبیر اصطلاحی: «اصاله العموم متبعه مطلقا» فقط موضوع لازم دارد؟ موضوعش این است که یک حکم عامی از ناحیۀ مولی صادر بشود به مجرد ورود حکم عام من قبل المولی، دیگر اصاله العموم پیاده می شود؟ یا اینکه این توقف دارد بر اینکه ما گردش کنیم و ببینیم آیا غیر از این عموم، حکم دیگری، دلیل دیگری به عنوان مخصّص از ناحیۀ مولا صادر شده یا نه ؟ به اندازه ای هم فحص بکنیم که دیگر مأیوس باشیم از ظفر به دلیل مخصص به اندازه ای که اگر دلیل مخصص وجود می داشت، قاعدتا باید ما بر آن اطلاع پیدا کنیم و الا کتاب وسائل را باز کنیم و به یک روایتی برخورد کنیم و ببینیم که یک حکم عامی را دلالت می کند بدون اینکه در مظان وجود مخصّص یا مخصصات یک تتبعی داشته باشیم و یک بررسی بکنیم به آن عمل کنیم. این طور نمی شود بدلیل عام تمسک کرد. پس اجمال عنوان بحث این است که آیا اصاله العموم بدون هیچ قید و شرطی و بدون هیچ خصوصیتی، «یتبع عند العقلاء؟» یا اینکه مورد خاص دارد و با رعایت آن قید و خصوصیت، اصاله العموم جریان پیدا می کند؟

قبل از اینکه ما تحقیق این مسأله را بررسی کنیم و ببینیم کدام است یک نکاتی را که بعضی به عنوان مقدمه است و بعضی به عنوان تحریر محل نزاع است، باید ملاحظه کرد و بعد وارد در این بحث بشویم و ببینیم که حجیت اصاله العموم، اطلاق دارد یا مقیّد به یک قید خاص است ؟

حجیت اصاله العموم از نظر ظن نوعی و شخصی

یکی از جهاتی که قبلا باید ملاحظه کرد اینکه یک نزاعی در اصاله العموم واقع شده که آیا حجیت اصاله العموم از باب ظن نوعی است که معنی ظن نوعی این است که در مواردی هم که برای اشخاص ظن شخصی به اینکه مراد مولا عموم است، حاصل نشود باز هم اصاله العموم حجیت دارد.

آیا ملاک و مناط اعتبار اصاله العموم ظن نوعی است یا اینکه حجیت اصاله العموم به اعتبار ظن شخصی است ؟ یعنی یک عامی اگر برای یک نفر ظن شخصی افاده کرد به اینکه مراد مولی عموم است، نسبت به او اصاله العموم ظن شخصی افاده کرد به اینکه مراد مولا عموم است، نسبت به او اصاله العموم حجیت دارد و اگر همین عام نسبت به دیگری ظن شخصی را افاده نکرد، بگوییم: اصاله العموم برای او حجیت ندارد. با توجه به این اصاله العموم یک اصل عقلائیه و با توجه به اینکه با مراجعۀ به عقلا ظاهر می شود که هیچ فرقی در تمسک به اصاله العموم بین آن کسی که برای او ظن شخصی به عموم پیدا بشود و کسی که برای او ظن شخصی به عموم پیدا نشود نیست مثل اکثر اصول