سیری کامل در اصول فقه : دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 8 صفحه 282

حجیت ظواهر اختصاص به مخاطبین دارد، اختصاص به آنهایی که طرف مشافهه و تخاطب هستند دارد یا اینکه ظواهر برای همه حجیت دارد؟

البته تحقیق هم در باب اصاله العموم هم در باب حجیت ظواهر این است که حجیتش منحصر به مخاطبین و مشافهین نیست بلکه هرکسی ولو از پشت دیوار هم کلامی را بشنود می تواند به ظاهر آن کلام تمسک بکند و اگر دستور عام مولا را بشنود ولو اینکه خودش طرف توجه تکلیف نباشد می تواند صدور دستور عام را به مولا نسبت بدهد. بالاخره یک چنین بحثی در اصاله العموم و در حجیت ظواهر مطرح است.

اما بحث ما نحن فیه که اصاله العموم در رابطۀ با عروض تخصیص و احتمال عروض تخصیص، محل بحث ماست، به بحث ما ارتباطی ندارد. ما در یک بعد دیگر اصاله العموم بحث می کنیم و در یک جهت دیگرش که در رابطۀ با احتمال مخصّص بودن عام است و اینکه اگر تخصیصی در گوشه و کنار داشته باشد آیا لازم است ما گوشه و کنارها را بررسی کنیم و بعدا تمسک به اصاله العموم بکنیم یا اینکه به مجرد برخورد به عام، تمسک به اصاله العموم جایز است ؟ پس بین این دو مسأله اشتباه نشود و اختلاطی تحقق پیدا نکند.

عدم جریان اصاله العموم در صورت علم به تخصیص

نکتۀ سومی که در اینجا مطرح است این است که ما یک عامی داریم و احتمال می دهیم که این عام دارای مخصص باشد، اما در رابطۀ با خود عام نه تفصیلا و نه اجمالا علم به مخصّص بودن نباید داشته باشیم، اگر یک عامی باشد که علم داشته باشیم«بأنه مخصّص» اگر علم ما علم تفصیلی باشد که بلااشکال با وجود علم تفصیلی به مخصّص بودن عام، جایی برای اصاله العموم وجود ندارد و همینطور اگر علم اجمالی داشته باشیم، مثلا اگر مولا دو دستور عام صادر کرده است و ما اجمالا می دانیم که یکی از این دو عام مخصّص قرار گرفته که در رابطۀ با هرکدام که انگشت بگذاریم فقط احتمال تخصیص است، اما روی هم رفته اجمالا برای ما معلوم است که یکی از این دو عام تخصیص خورده است، اینجا دیگر داخل در محل بحث ما نیست. این مثل سایر موارد علم اجمالی است.

اگر شما علم اجمالی داشته باشید به اینکه«احد المایعین خمر» دیگر نمی توانید اصاله الاباحه را جاری بکنید اینجا هم ولو اینکه اصلش اصل عقلایی است و قبلا توضیح دادیم که اصول عقلائیه غیر از اصول شرعیه و اصول عقلیه است لکن در عین حال این معنا مسلّم است که اگر شما به عقلا مراجعه کنید و بگویید: دوتا عام از ناحیۀ مولا صادر شده و یقینا می دانیم که یکی از اینها را خود مولا